İnsani yoksulluk ve insani gelişme endeksi alanında gelişmiş ve gelişmekte olan ülkelerin karşılaştırılması

Abstract

Günümüzde toplumların karşılaştığı en önemli sıkıntıların başında gelen yoksulluk, zamanla küresel bir boyut kazanmıştır. Yoksulluk kavramı kuşkusuz ki yalnızca gelir düzeyi ile ele alınamaz. Bununla beraber eğitim, sağlık ve toplumsal adalet gibi kıstaslar da yoksulluğu tanımlamaktadır. Yoksulluğu ifade eden birçok yaklaşım mevcuttur. Çok boyutlu yoksulluk ile birlikte insanı merkez alarak kalkınmayı anlatan Amartya Sen‟in kapasite yaklaşımı ele alınır. Dünya Bankası, IMF ve AB gibi uluslararası kuruluşlar yoksulluğa farklı tanımlar kazandırmıştır. Birleşmiş Milletler Kalkınma Programı‟nın insani gelişme kavramını yenilemesiyle insani kalkınma önem kazanmıştır. Bu amaçla Birleşmiş Milletler Kalkınma Programı tarafından geliştirilmiş olan İnsani Gelişme Endeksi, tüm gelişmiş ve gelişmekte olan ülkelerin kalkınma düzeylerini her alanda inceleyen geniş perspektifli endeks olarak karşımıza çıkan önemli bir ölçüttür.Bu tez çalışmasında gelişmiş ve gelişmekte olan ülkelerin gelişmişlik seviyelerinin ölçümlenmesi, değerlendirilmesi ve karşılaştırılması hususunda temel endeksler ele alınmış olup detaylı bir analiz yapılmıştır. Analizler yapılırken gelişmekte olan ülkelerin neden gelişmiş ülkelere kıyasla geride kaldıkları ve temel endekslerde karşılaştırmalı olarak neden yoksulluk döngüsünden çıkamadıkları Birleşmiş Milletler Kalkınma Programı‟nın İnsani Gelişme Endeksi güncel raporu ile ele alınarak grafikler yardımıyla yorumlanmıştır. Bu yorumlamalar ve incelemeler yapılırken yalnızca maddi bir gelişmişlik ele alınmamış olup toplumsal cinsiyet eşitsizliği, sosyo-ekonomik yaşam ve birey-toplum ilişkisi gibi konular da ele alınarak, gelişmekte ve gelişmiş olan ülkeler kıyaslamasında rapor kapsamlı bir hale getirilmiştir.