Doğanın sermayeleştirilmesinin kadın yaşamına sirayeti: Çevre direnişlerindeki kadınların deneyimleri üzerinden bir araştırma

Abstract

Günümüzde küreselleşme sürecinde yaşanan ekonomik, sosyal, politik ve kültürel birçok alandaki dönüşümü neoliberal politika ve uygulamalardan bağımsız okumak mümkün değildir. Küreselleşmenin iktisadi ideolojisi olarak ortaya çıkan neoliberalizm temelde devletin ekonomik ve toplumsal alanda işlevlerinin daraltılmasını öneren bir ekonomi politiktir. Bu temel dinamikleriyle beraber neoliberal küreselleşme sürecinde sermaye birikiminin genişlemesini mümkün kılabilmek adına meta dışı kalmış her alan metalaştırılmakta, dönüştürülmekte ve sermayeleştirilmektedir. Hal böyleyken neoliberal küreselleşme süreci bir yandan yerelleşmeyi de var etmektedir. Son dönemde yerelliklerde yapılan kaynak odaklı yatırımlar beraberinde Türkiye özelinde de sermayeleştirilen alanlardan biri doğadır. Süreç içerisinde hem doğal alan hem de doğayla dolaylı/dolaysız ilişki içerisinde olan köylülerin yaşam alanları tahrip edilmektedir. Böylelikle tarihsel süreç içerisinde sosyal adaletsizliğin derinleştiği her alanda ortaya çıktığı gibi doğanın sermayeleştirilmesine karşı bir duruş olarak da 'direniş'ler ortaya çıkmaktadır. Direnişlerde doğal alanı korumanın yanı sıra bir sistem karşıtı duruş, yaşam alanı savunusu, ekonomik geçimliği koruma, müşterekleri savunma gibi olgular iç içe geçmektedir. Son dönem Türkiye özelindeki direnişlerde ise kadınların ön saflarda konumlanışı ayrıca dikkat çekmekte olan bir durumken direnişin cinsiyet üzerinden araştırılması ve tartışılması ihmal edilen konulardan biridir. Ataerkil sistem ve neoliberal küreselleşmenin ortaklığı düşünüldüğünde kadınların direnişinin arkasında yatan dinamiklerin ve direniş deneyimlerinin feminist bir perspektiften sorgulanması önemlidir. Buradan hareketle bu araştırma, doğanın sermayeleştirilmesi sürecinin sirayet ettiği kırsal alanlarda ortaya çıkan direnişlerde 'kadına', 'kadınlığa' ve 'kadınlık deneyimleri'ne odaklanmaktadır. Bu çerçevede temel amaç, kadınlar açısından direnişin arkasındaki dinamikleri sorguya açarak neoliberal küreselleşme sürecinin doğaya ve kıra yansımalarının kadınların gündelik ve geçimlik hayatlarında meydana getirdiği dönüşümleri kadın(lık) deneyimleri üzerinden incelemek ve tartışmaktır.