Gökkuşağı alabalıklarında (Oncorhynchus mykiss) büyüme genlerinin (GH, IGF-1, IGF-2) ekspresyonu ile serum kortizol düzeyleri üzerine yaş ve mevsimsel değişimlerin etkisi”

Abstract

Gökkuşağı Alabalıklarında (Oncorhynchus mykiss) Büyüme Genlerinin (GH, IGF-1, IGF-2) Ekspresyonu ile Serum Kortizol Düzeyleri Üzerine Yaş ve Mevsimsel Değişimlerin Etkisi

TEKELİ H. Aydın Adnan Menderes Üniversitesi, Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Biyokimya (Veteriner) Programı Doktora Tezi, Aydın, 2019.

Ektotermik omurgalılar olan balıklar, büyüme süreçleri boyunca mevsimsel sıcaklık değişimlerinden etkilenir ve bu değişime karşı hormonal yollu bir yanıt oluşturur. GH ve IGF’ler, mevsimsel sıcaklık değişimlerine karşı balıklarda büyüme ve gelişimi düzenlemektedir. Bu çalışmada; farklı mevsim sıcaklığı ve yaş aralığındaki gökkuşağı alabalıklarının karaciğer ve kas dokularında, büyümenin biyolojik belirteçleri olan büyüme faktör genlerinin belirlenmesi ve stres parametrelerinden serum kortizol ve glikoz düzeyleri arasındaki ilişkinin ortaya çıkarılması amaçlanmıştır. Araştırmada ocak ve temmuz dönemlerine ait 50 - 1000 gr ağırlığında 20 adet yavru ve 20 adet ergin gökkuşağı alabalığı (Oncorhynchus mykiss) kullanılmış ve 10’ar örnekten 4 gruba ayrılmıştır. Alabalıkların kuyruk venlerinden kinaldin anestezisi altında kan alınmış ve serum örnekleri elde edilmiştir. Kas örnekleri, dorsal yüzgeç ile yan çizgi arasında kalan kas dokusundan alınmıştır. Elde edilen serum örneklerinde GH ve kortizol hormonları ELISA yöntemi ile glikoz düzeyleri kolorimetrik olarak belirlenmiştir. Karaciğer ve kas doku örneklerinden mRNA ve cDNA sentezleri yapılmış ve RT-PCR’da uygun primerler kullanılarak GHR, IGF-1 ve IGF-2 genlerine ait ekspresyon düzeyleri incelenmiştir. Analiz sonuçları değerlendirildiğinde en yüksek serum glikoz düzeyine sahip temmuz dönemi ergin alabalık grubu ile ocak dönemi yavru alabalık grubu arasında istatistiksel bir fark gözlemlenirken (p<0,001), diğer gruplar arasında anlamlı bir fark gözlenmemiştir. Serum kortizol düzeylerinin temmuz dönemi yavru alabalık grubunda diğer gruplara göre artış gösterdiği ancak gruplar arasında istatistiksel düzeyde fark olmadığı tespit edilmiştir. Temmuz dönemi yavru alabalık grubunun serum GH düzeylerinin, ocak dönemi yavru ve ergin alabalık gruplarına göre anlamlı düzeyde yüksek olduğu belirlenmiştir (p<0,001). Ocak döneminde yavru alabalıkların karaciğer dokusunda IGF-1 ve IGF-2 genlerinin ergin alabalıklara göre 8 - 18 kat, aynı şekilde kas dokusunda GHR, IGF-1 ve IGF-2 genlerinin yavru alabalıklarda 2 - 11 kat daha yüksek eksprese olduğu tespit edilmiştir. Benzer artışlar temmuz dönemi yavru alabalıkların karaciğer GHR, IGF-1 ve IGF-2 genlerinde gözlenirken, kas dokusunda yaşa bağlı büyüme faktör genlerinde önemli bir artış gözlenmemiştir. Mevsimsel sıcaklık değişimine bağlı aynı yaştaki ergin alabalıkların karaciğer dokusunda GHR ve IGF-2 genlerinin ocak döneminde temmuz dönemine göre 2 kat; kas GHR, IGF-1 ve IGF-2 genlerinin ise temmuz döneminde 2 - 6 kat fazla eksprese olduğu belirlenmiştir. Yavru alabalıkların karaciğer ve kas dokularında IGF-1 gen ekspresyonunun temmuz ve ocak dönemleri arasında farklı olmadığı; IGF-2 geninin ise ocak döneminde 2 kat daha yüksek eksprese olduğu görülmüştür. Farklı mevsim sıcaklığı ve yaş aralığındaki gökkuşağı alabalıklarında sıcaklık değişimlerinin stres oluşturmadığı görülmüştür. Yavru ve ergin gökkuşağı alabalıklarının yüksek sıcaklıkta artan GH düzeyleri ile büyüme ve gelişimi düzenleyebileceği, aynı zamanda büyüme ve gelişim süreçlerinde düşük sıcaklığa yavru gökkuşağı alabalıklarının ergin gökkuşağı alabalıklarına göre daha iyi uyum sağladığı kanısına varılmıştır.