Pamuk melez populasyonlarında verim bileşenlerinin kalıtımı ve genetik korelasyonların saptanması

Abstract

alışmada materyal olarak G. hirsutum L. türüne ait 3 baba ve 6 ana genotipin çoklu dizi uyarınca melezlenmesinden oluşan F1 ve F2 populasyonu kullanılmıştır. Verim ve verim komponentleri, lif teknolojik özellikleri ve koza içi mikro verim komponentlerine ilişkin kalıtım, heterotik etkiler, özellikler arası fenotipik ve genotipik korelasyonlar incelenmiştir. Birim Alanda Kütlü Verimi, Birim Alanda Lif Verimi, Birim Alanda Koza Sayısı, Çenette Tohum Sayısı, Lif İnceliği, Bitkide Koza Sayısı, Birim Alanda Koza Sayısı, Lif Uzunluğu, Lif İnceliği, Tohumda Lif Sayısı, Çırçır Randımanı, Kozada Tohum Sayısı, Birim Alanda Tohum Verimi, Koza Tohum Verimi, Koza Kütlü Verimi, Koza Lif Verimi, Tohum İndeksi, Lif Mukavemeti, Çırçırlanmış Tek Tohumun Ağırlığı, Tohum Hacmi, Tohum Lif Verimi özellikleri yönünden eklemeli gen etkisi; Kozada Çenet Sayısı ve Tohum Özgül Ağırlığı özellikleri yönünden eklemeli olmayan gen etkileri daha yüksek bulunmuştur. Birim Alanda Kütlü Verimi için; SG 125 ve Blightmaster, Çırçır Randımanı için; Özbek 142, Nazilli 84 S, CF 43/2 ve SG 125, Lif İnceliği için; Özbek 142 anaçlarında olumlu ve yüksek Genel Uyuşma Yeteneği Etkileri saptanmıştır. Birim Alanda Kütlü Verimi özelliği bakımından Özbek 142 x Deltapine 883, Blightmaster x CF 43/2, Blightmaster x SG 125, Carmen x CF 43/2, Nazilli 84 S x CF 43/2 ve Aydın 110 x CF 43/2 kombinasyonlarında olumlu ve yüksek Özel Uyuşma Yeteneği Etkileri bulunmuştur. Birim Alanda Kütlü Verimi yönünden en yüksek ortalama Şahin 2000 x Deltapine ( 655.25 Kg/da ) ve Blightmaster x SG 125 ( 652.3 Kg/da ) kombinasyonlarından elde edilirken, verim için en yüksek Heterosis yüzdesi ( % 26.62 ) ve Kontrol Çeşide Üstünlük değeri Şahin 2000 x Deltapine 883 kombinasyonundan elde edilmiştir. Stepwise regresyon analizi, genetik ve fenotipik korelasyon katsayıları birlikte değerlendirildiğinde Birim Alanda Koza Sayısı, Kozada Tohum Sayısı ve Çenette Tohum Sayısı özelliklerinin önemli bir seleksiyon kriteri olarak kullanılabileceği sonucuna varılmıştır. Bu özelliklere göre Blightmaster x SG 125, Carmen x Deltapine 883, Carmen x SG 125, Nazilli 84 S x SG 125, Aydın 110 x SG 125, Şahin 2000 x Deltapine 883 ve Şahin 2000 x SG 125 kombinasyonlar seçilmişlerdir. Çalışmanın sonucunda Birim Alanda Koza Sayısı, Kozada Tohum Sayısı ve Çenette Tohum Sayısı yönünden F2 generasyonunda tek bitki seleksiyonu yapılmasının yaralı olacağı kanısına varılmıştır.

F1 and F2 populations formed by line x tester involving 6 female and 3 male parents of cotton (Gossypium hirsutum L.) were used as a material. The heritability and heterotic effects of yield and yield components, fiber properties and withinboll components, phenotypic and genotypic correlation coefficient among observed characters were determined. The additive gene effect for seed cotton yield / unit area, lint yield / unit area, boll number /unit area, seed number / locule, fiber fineness, boll number /unit area, fiber length, fibers/seed, lint percentage, seed number /boll, seed yield / unit area, seed yield / boll, seed cotton yield /boll, lint yield /boll, seed index, fiber strength, single seed weight, seed volume, lint yield/seed; nonadditive gene effect for locules / boll and seed specific weight were estimated. SG 125 and Blightmaster for seed cotton yield / unit area, Ozbek 142, Nazilli 84 S, CF 43/2 and SG 125 for lint percentage, Ozbek 142 for fiber fineness had positive and higher general combining ability effects. Ozbek 142 x Deltapine 883, Blightmaster x CF 43/2, Blightmaster x SG 125, Carmen x CF 43/2, Nazilli 84 S x CF 43/2, Aydın 110 x CF 43/2 for seed cotton yield / unit area had positive and higher specific combining ability effects. The highest mean values for seed cotton yield / unit area were found in the combinations of Sahin 2000 x Deltapine 883 (6552.5 kg ha 1 ) and Blightmaster x SG 125 ( 6523.0 kg ha 1 ), while the highest heterosis (26.62 %) and useful heterosis values for seed cotton yield / unit area were found in Sahin 2000 x Deltapine 883. When stepwise regression analysis, phenotypic and genotypic correlations for observed characters were evaluated together, it was concluded that boll number /unit area, seed number /boll and seed number / locule should be important selection criteria. According to these characteristics, Blightmaster x SG 125, Carmen x Deltapine 883, Carmen x SG 125, Nazilli 84 S x SG 125, Aydın 110 x SG 125, Sahin 2000 x Deltapine 883 and Sahin 2000 x SG 125 were selected as promising hybrids. Finally, it was suggested that breeder could select for higher boll number / unit area, seed number / boll and seed number / locule in population.