Türkiye`de ham ve işlenmiş petrol ürünü fiyatlarının makro ekonomik büyüklüklere etkisi

Abstract

Günümüzde sürdürülebilir kalkınmayı gerçekleştirmek ve devam ettirmek ülkeler dikkatlerini jeoekonomik süreç üzerine vermektedirler. Bu süreç, yöntem olarak politikadan daha çok ekonomiye, teknolojiye ve coğrafyaya dolayısıyla enerji kaynaklarına önem vermektedir. Bu denli öneme sahip enerji kaynakları, yenilenebilir ve yenilenemeyen olarak iki grupta ele alınmaktadır. Biomas, güneş, rüzgar, jeotermal ve hidrolik enerji çeşitleri, yenilenebilir enerji sınıflandırmasında yer almaktadırlar. Yenilenebilme özelliliğine sahip doğal kaynaklar; tükenmemeleri, çevresel etkilerinin az olması ve daha az maliyet gerektirmesi gibi nedenlerle günümüzde yoğun olarak talep görmektedirler. Yine; kömür, doğalgaz, nükleer enerji ve petrol kaynakları ise kendilerine yenilenemeyen enerji gruplaması içerisinde yer bulmaktadırlar. Bu enerji kaynaklarının kullanımı sonucunda dışarıya çok fazla miktarda enerji çıktığı için genellikle daha fazla kullanılmaktadırlar. Bununla birlikte, çevreye olabilecek olumsuz etkileri ve yüksek maliyetler nedeniyle kullanımlarında sorunlar yaşanmaktadır. Yenilenemeyen enerji kaynakları arasında yer alan petrol, dünya üzerinde yoğun olarak kullanılan kaynaklar arasında yer almaktadır. Bu özelliği nedeniyle ham petrol ve ürünleri fiyatlarında meydana gelecek değişimler; gerek ihraç eden, gerekse ithal eden ülkeler için büyük önem taşımaktadır. Ham petrol ve ürünü fiyatlarında meydana gelecek azalmalar, enerji kaynağı ihraç eden ülkelerin ulusal gelirlerini azaltıcı etki meydana getirebilecektir. Bununla birlikte fiyat değişiklikleri, enerji kaynaklarını ithal eden ülkelerin makro ekonomik büyüklüklerini etkileyecektir. Petrol fiyatlarında meydana gelecek artışlar, özellikle enflasyon üzerinde değişimler meydana getirebilmektedir. Özellikle, petrol ve ürünlerini girdi olarak kullanan birimlerin maliyetleri artacağı için satış fiyatlarında da değişimler meydana gelebilecektir. Bu ise enflasyonu artırıcı bir etki meydana getirebilecektir. Petrol ürünleri fiyat değişimleri, makro ekonomik büyüklükler arasından enflasyon, milli gelir, dış ticaret, döviz kuru ve yatırımlar üzerinde değişimler yaratabilmektedir. Türkiye'de ekonomik kriz dönemlerinde yaşanan olumsuzluklar, yukarıda sözü edilen temel makro büyüklükleri önemli ölçüde etkilemektedir. Çalışma kapsamında yapılan girdi çıktı analizi kapsamında, petrol ürünleri imalatı fiyatında petrol ürünleri üretim maliyeti içerisinde ham petrol giderlerinin payı ile orantılı olarak bir artışın meydana geleceği tahmin edilmektedir. Bu artışın özel tüketimde, devlet tüketiminde, mal ve hizmet ihracatında ve ithalatında, üretim üzerinden alınan net vergilerde ve çalışanlara yapılan ödemelerde bir artış meydana getireceği düşünülmektedir. Yine, elektrik ve gaz üretimi, suyun arıtımı ve dağıtılması sektörleri fiyatında bu sektörlerin üretim maliyeti içinde ham petrol giderlerinin payı ile orantılı olarak bir artışın meydana geleceği tahmin edilmektedir bu artışın, yukarıda sözü edilen büyüklüklerde artış meydana getireceği düşünülmektedir. Çalışmada yapılan regresyon analizinde ham ve işlenmiş petrol ürünleri fiyat değişimlerinin yukarıda anlatılan dört temel değişkeni, dereceleri değişmekle birlikte etkilediği sonucuna ulaşılmıştır. Günümüz Türkiye'sinde taşımacılık ve nakliye faaliyetleri, genellikle karayolları kullanılarak yapılmaktadır. Ayrıca petrol ve ürünleri diğer sektörlerde de yoğun olarak kullanım şansı bulmaktadırlar. Bu nedenle, petrol ithali için büyük miktarda kaynağın, ülke dışına aktarılması zorunluluğu ortaya çıkmaktadır. Alternatif enerji kaynaklarına yönelmek bu doğrultuda bir zorunluluk olarak gözükmektedir.

Today, countries turn their attention to geo-economic processes to realize and sustain their economic development. This process methodologically focuses more on economics, technology, geography and energy resources rather than politics. These energy resources that are of great importance are classified under two groups as renewable and non-renewable. Biomass, solar, wind, geothermal and hydraulic energy are in the renewable energy resources. Natural resources that are renewable are demanded more because they are not consumed, they have little environmental effects, and they cost less. Coal, natural gas, nuclear energy and petroleum are classified under non-renewable energy resources. They are used more because they produce more energy. However, there are problems in their use because of their negative environmental effects and high costs. Petroleum resources is the most often used non-renewable energy resource on earth. Because of this, changes in the prices of nature raw petroleum and its products are of great importance for both exporting and importing countries. Decreases in the prices of raw petroleum will cause declines in the national incomes of exporting countries. By the same token, price fluctuations will affect the macro economic indicators of importing countries. Increases in petroleum prices will have changes especially on inflation. Because the costs of units that use petroleum and petroleum products as their inputs will increase, their sale prices will change as well. This will cause an increase in inflation. Changes in the prices of petroleum products can cause changes in inflation, national income, foreign trade and exchange rates. Problems that are experienced in Turkey during the periods of economic crises affect the above mentioned indicators. Under the framework of the input-output analysis in this study, it is expected that there will be an increase in petroleum products production costs parallel to the share of raw petroleum costs. It is also expected that this increase will lead to an increase in private and public consumption, imports and exports of goods and services, net taxes on production, and payments to employees. Additionally, it is anticipated that there will be an increase in the prices of water refining and distribution sectors proportional to the share of raw petroleum in production costs in these sectors. This increase will possibly cause an increase on the above mentioned indicators. In the regression analysis used in the study, we find that changes in the prices of both raw and processed petroleum affect four main variables mentioned above. In today?s Turkey, mainly roads are used for transportation. Additionally, petroleum products are heavily used in other sectors too. An important part of national income is spent for petroleum import. Therefore, it is becoming a necessity to turn our attention to alternative energy resources.