Profesyonel turist rehberlerinin kişilik özellikleri ile mesleki bağlılık arasındaki ilişki üzerine psikolojik sermayenin aracılık etkisi

Abstract

Tezin amacı, beş faktör kişilik özelliklerinin mesleki bağlılık boyutları üzerindeki etkisinde psikolojik sermayenin aracı rolüne sahip olup olmadığını eylemli turist rehberleri örnekleminde incelemektir. Bu yönde tam sayım yapılarak Türkiye’deki mevcut on iki meslek odasına kayıtlı bulunan 426 eylemli turist rehberi üzerinde yüz yüze görüşme, bırak-topla anket tekniği ve çevrimiçi anket sitesinden faydalanarak anket uygulanmıştır. Kişilik özelliklerinin ölçümü için John, Donahue & Kentle (1991) tarafından geliştirilen ölçek kullanılmıştır. Psikolojik sermaye ölçümü için Luthans, Avolio, Avey & Norman (2007) tarafından geliştirilen, Çetin ve Basım (2012) tarafından Türkçe’ye uyarlanan psikolojik sermaye ölçeği kullanılmıştır. Mesleki bağlılık için Meyer, Allen & Smith (1993) tarafından geliştirilen ve Tak ve Çiftçioğlu (2009) tarafından Türkçe’ ye uyarlanan mesleki bağlılık ölçeği kullanılmıştır. Regresyon analizi sonuçları deneyime açıklık, dışadönüklük ve sorumluluk özelliklerinin mesleğe yönelik duygusal bağlılık üzerinde pozitif yönde anlamlı etkilere sahip olduğunu göstermektedir. Deneyime açıklık ve uyumluluk devam bağlılığını pozitif yönde, duygusal denge ise devam bağlılığını negatif yönde anlamlı olarak etkilemektedir. Mesleğe yönelik normatif bağlılık üzerinde ise deneyime açıklık ve dışadönüklük pozitif yönde anlamlı etkilere sahiptir. Ayrıca deneyime açıklık, duygusal denge, dışadönüklük ve uyumluluk özelliklerinin psikolojik sermaye üzerinde pozitif yönde anlamlı etkilere sahip olduğu görülmüştür. Psikolojik sermayenin ise mesleğe yönelik duygusal bağlılık, devam bağlılığı ve normatif bağlılık üzerinde pozitif etkileri olduğu ortaya çıkmıştır. Aracılık etkisi bakımından ise psikolojik sermayenin; dışadönüklük ile duygusal bağlılık ve normatif bağlılık, deneyime açıklık ile devam bağlılığı ve normatif bağlılık, sorumluluk ile duygusal bağlılık arasındaki etkileşimde tam aracılık etkisi bulunduğu görülmüştür. Deneyime açıklığın duygusal bağlılık üzerindeki etkisinde ve uyumluluğun devam bağlılığı üzerindeki etkisinde ise psikolojik sermayenin kısmi aracılık etkisi bulunmaktadır.

The aim of this thesis to examine whether the psychological capital plays a mediating role on the influence of the five factor personality traits on the subdimensions of occupational commitment. To this end, a survey was conducted among 426 active tour guides registered on the twelve professional chambers in Turkey. The survey was conducted via face-to-face interview, drop and collect survey technique and online survey through a survey platform website. For the personality traits measurement, the scale that is developed by John, Donahue & Kentle (1991) was used. For the psychological capital measurement, the psychological capital scale that is developed by Luthans, Avolio, Avey & Norman (2007) and adapted to Turkish language by Çetin and Basım (2012) was used. For occupational commitment measurement, the occupational commitment scale which is developed by Meyer, Allen & Smith (1993) and adapted to Turkish language by Tak and Çiftçioğlu (2009) was used. The results of the regression analysis reveal that openness to experience, extraversion and conscientiousness personality traits have positive meaningful effects on the affective commitment towards the occupation. Openness to experience and agreeableness effect continuance commitment positively and neuroticism effects continuance commitment negatively. On the normative occupational commitment, openness to experience and extraversion have positive effects. Additionally, openness to experience, neuroticism, extraversion and agreeableness effect psychological capital positively. It was also found that psychological capital has positive effects on affective commitment, continuance commitment and normative commitment. In terms of mediation effect, it was observed that the psychological capital has full mediation effect on the interaction between extraversion and affective commitment and normative commitment, between openness to experience and continuance commitment and normative commitment, between conscientiousness and affective commitment. Meanwhile, psychological capital has partial mediation effect in terms of the impact of openness to experience on affective commitment and the impact of agreeableness on continuance commitment.