Mebâni'l-İnşâ-Cild-i sânî

Abstract

Beylikten devlete geçiş sürecini başarılı bir şekilde tamamlayarak gücünün zirvesine ulaşan Osmanlı Devleti XIX. yüzyılda dağılma sürecine girmiştir. İlk başlarda büyük bir devlet olmanın verdiği güvenle Batıdaki gelişmeleri görmezden gelmiş ancak uğradığı askerî yenilgiler yüzünü Batıya dönmesinin gerekliliğini ortaya çıkarmıştır. İlk olarak teknik anlamda Batı ile temas kurulmuş, XIX. yüzyılda ise Avrupalılaşma resmen ilan edilmiştir. Batıdan idarî, hukuk, eğitim ve kültürel anlamda yararlanılmıştır. Belirli bir plan ve program olmasa da eğitim alanında da çeşitli düzenlemeler yapılmıştır. Yeni okullar açılmış, ders plan ve programları değiştirilmiş ve eserler tercüme edilmiştir. Böylece her alanda olduğu gibi eğitim alanında da ikilikler yaşanmıştır. Kimi aydınlar halkın aydınlatılması, lisanın sadeleşmesi fikirlerini savunurken kimileri de Türk milliyetçiliğinin esasını kurmaya çalışmışlardır. Süleyman Hüsnü Paşa da bunlardan biridir. Türk milliyetçiliği fikrini şuurlu bir şekilde temsil eden Süleyman Hüsnü Paşa, Askerî Mektepler Nazırlığı'nda bulunduğu sırada kurmuş olduğu askerî rüştiyelerle eğitim-öğretim tarihimizde kendisine unutulmaz bir yer edinmiştir. Bir taraftan okullarda okutulmak için Fransızca ders kitapları tercüme edilirken o, bir milletin kendine özgü ders kitaplarının okutulmasını gerekli görmüş, kitabet ve edebiyat eğitimi için ise bolca Türkçe örneğe yer verdiği Mebâni'l-İnşâ'yı kaleme almıştır. Bizim çalışmamızın amacı ise böylesine güzel bir düşünce ile hazırlanmış bir ders kitabını gün yüzüne çıkarmak ve transkripsiyonunu yapmaktır. Çalışmamızın giriş bölümünde XIX. yüzyılda Osmanlı'nın içinde bulunduğu genel durum ve Batılılaşma hareketleri, Tanzimat Dönemi'nde yapılmış belâgat çalışmaları ve Süleyman Hüsnü Paşa'nın hayatı ve eserleri ele alınmıştır. İkinci bölümde Mebâni'l-İnşâ'nın II. cildinin tanıtımı yapılmış; üçüncü bölümde eserin transkripsiyonlu metni verilmiştir. Sonuç bölümünde ise Mebâni'l-İnşâ'nın edebiyat tarihimizdeki yeri ve önemi saptanmaya çalışılmıştır.

The Ottoman Empire that has riched top of its power with accomplished itself passing process of seigniory to state has entered to the process of dissolution in XIX. century. At the beginning, it disregarded the improvements in the west because of the confidence that came from being a huge state, but military defeats that it experienced revealed the necessity of turning its face to the west. Firstly, a connection between west and Ottoman Empire was technically set, europeanization was officially declared in XIX. century. Western management, law, education and culture were benefited. Even if there were not a specific plan and programme, various regulations in educational area were done. New schools were opened, class plan and programmes were changed and works were translated. Therefore dualities in the educational area were experienced just like in the other areas-while some intellectuals support the ideas of enlightening the public and simplification of language, some people tried to found the centre of Turkish nationalization Süleyman Hüsnü Pasha is one of these people. Süleyman Hüsnü Pasha who had represented the idea of Turkish nationalization consciously, took on unforgotten place in our history of education with the military high schools that he founded while he was working at Ministry of Military Schools. While various French class books were translated for be taught in schools, he regarded the class books unique to a nation as necessary and he wrote Mebâni'l-İnşâ in which he placed plenty of examples for compozition and literature. The aim of our study is to reveal the class book that was prepared with such a good thought and to transcribe it. In the openning chapter of our study tackles these topics; the general situation in which Ottoman took place in XIX. century and westernization movements, works of rhetoric which made in Period of Reforms and Süleyman Hüsnü Pasha's life and Works. The second part include the introduction and analysis of Mebâni'l-İnşâ. İn the third part, was given the transcribed text of the work. İn the epilogue Mebâni'l-İnşâ's place and importance in our literal history are attempted to detect.