Mebâni'l-İnşâ-Cild-i Evvel

Abstract

Osmanlı Devleti'nin dağılma dönemi olan XIX. yüzyılda yaşayan Süleyman Hüsnü Paşa, birçok askerî görevde bulunmuş, askerlik hayatının önemli bir kısmını, imparatorluğun hemen her tarafında ortaya çıkan isyan ve savaşlarda geçirmiştir. Yüzyılın son çeyreğinde yaşanan Sultan Abdülaziz'in tahttan indirilmesi, Doksan Üç Harbi, Meşrutiyet yönetiminin kabul edilmesi, Mebusan Meclisi'nin açılması ve Kanun-i Esasi'nin kabul edilmesi gibi olaylarda yer almıştır. 1877-1878 Türk-Rus Savaşı'nda Şıpka Geçidi'ndeki başarılarından dolayı "Şıpka Kahramanı" olarak tanınmıştır. Askerî okulların ders programlarını ve müfredatlarını yeniden düzenlemiş, bu programlara uygun tarih ve dil kitapları kaleme almıştır. Ona asıl ününü kazandıran da Türk millî şuurunun ve dolayısıyla Türkçülüğün uyanmasını sağlayan bu çalışmalarıdır. Kendi tarihimizi Batılı eserlerden değil de kendi yazdığımız eserlerden öğrenmemiz gerektiğini savunan Süleyman Paşa, bu çığırı açan bir tarihçi ve fikir adamıdır. Süleyman Hüsnü Paşa tarafından 1871-1872 yıllarında yazılan Mebâni'l-İnşâ adlı eser, Arap ve Fars belâgat eserlerindeki konuyla ilgili bilgilere ilave olarak Fransız retorik kitaplarındaki belâgat konusuna dair bilgileri veren ilk eserdir. Yazar, eserini yazarken Arapça Meselü's-Sâir ile İzâhü'l- Meânî ve Farsça Menâzirü'l-İnşâ adlı kitapların yanında Fransızca retorik kitaplarından Emile Lefranc'ın Literatür'ünden yararlanmıştır. Bu bakımdan, eser sayesinde edebiyat nazariyemiz yönünü Batı'ya çevirir. Mebâni'l-İnşâ 'nın aynı devirde yazılan belâgat kitapları arasında farklı ve önemli bir yeri vardır. Eserde, gramer kurallarını açıklamak için kullanılan örnekler birçok farklı kaynaktan yararlanılarak verilmiştir. Türkçe örnekler bakımından zengin olan eserde dil bilgisi kuralları verilirken kısa açıklamalar yapılmış ve bol örnek kullanılmıştır. Yaptığımız çalışmanın amacı, Süleyman Hüsnü Paşa'nın okullarda ders kitabı olarak da okutulan belâgat ile ilgili eseri Mebâni'l-İnşâ 'nın transkripsiyonunu yapmaktır.

Süleyman Hüsnü Pasha, who lived in 19th century, the break-up period of Ottoman, had duty on many military missions and spent most of his life struggling against riots and wars broken out in every side of the country. He involved in so many events happed in the last quarter of the century such as dethronement of Sultan Abdülaziz, the 93' War, accepting the Constitutional Monarchy, opening the First Parliament and enacting of The Ottoman Basic Law. Süleyman Hüsnü Pasha is known as "Hero of Shipka" due to his great efforts in Shipka Pass during 1877-1878 Turkish-Russia War. He rearranged the academic programs and curriculum of the military schools, wrote up history and language books for these programs. In fact he earned reputation especially through these studies that inspire Turkish national conscience and therefore Turkism. Defending the belief that we should learn our history not from western books but from the books written by our own Turkish authors, Süleyman Pasha is a pioneer historian and intellectual. Mebânil-İnşâ, written by Süleyman Pasha in the years of 1871-1872, is the first work which gives information about eloquence in French rhetoric books besides the information about the subjects of Arabic and Persian rhetoric works. Author benefited from the books named as Meselü's-Sâir and İzâhü'l- Meânî in Arabic as well as Menâzirü'l-İnşâ in Persian and Literature of Emile Lefranc among French rhetoric books while writing his books. In this respect, thanks to the work, our literature theory leans to the West. Mebâni'l-İnşâ has a different and significant role among the rhetorical books written in the same period. Samples used in the work to explain the grammar rules were used by benefitting from many different sources. In the work, which is rich in terms of Turkish samples, short explanations were given and many examples were used. The aim of this study is to make transcription of Mebâni-l İnşâ written by Süleyman Hüsnü Pasha on rhetoric and taught as a course book in schools.