Anemili köpeklerde oksidatif stres ve donörlere vitamin E + selenyum uygulamasının saklanan tam kanın kalitesi üzerine etkileri

Abstract

Bu çalışmada anemili köpeklerde aneminin şiddeti ve tipi dikkate alınarak oksidatif stresin değerlendirilmesi ve donör köpeklere vitamin E + selenyum uygulamasının CPDA-1 içeren torbalara alınarak saklanan tam kanın kalitesi üzerine etkilerinin belirlenmesi amaçlandı. Çalışmada farklı ırk, yaş ve her iki cinsiyetten 50 anemik, 14'ü donör özelliğinde olmak üzere 20 sağlıklı toplam 70 köpek kullanıldı. Anemili 50 köpek HCT değer kullanılarak hafif (n=18), orta (n=18) ve şiddetli (n=14) anemik, absolut retikosit sayısına göre de rejeneratif (n=26) ve nonrejeneratif (n=24) olarak gruplandırıldı. Sağlıklı 20 köpek de kontrol olarak tutuldu. Donör özelliği taşıyan 14 köpek antioksidan ve kontrol olmak üzere iki eşit gruba (n=7) ayrıldı. Antioksidan grubundaki köpeklere 14 gün arayla (-15 ve -1. gün) 2 kez, deri altı yolla, 150 mg vitamin E + 0,5 mg selenyum/20 kg VA, kontrol grubundaki donörlere ise aynı günlerde eşit hacimde %0,9 NaCl uygulamaları yapıldı. İkinci uygulamalardan bir gün sonra CPDA-1'li torbalara alınarak +4 °C'de saklanan tam kanda 0., 1., 3., 7., 14., 21., 28. ve 35. günlerde alınan örneklerde ölçümler gerçekleştirildi. Hematolojik değerlendirmeler WBC, RBC, HGB, HCT, MCV, MCH, MCHC ve PLT ölçümlerini kapsadı. Oksidan-antioksidan durumun değerlendirilmesi kapsamında plazma TOS ve TAK değerleri, MDA konsantrasyonu ile eritrosit SOD, GSH-Px ve CAT aktiviteleri ölçüldü. Ölçümler anemili ve sağlıklı köpeklerde bir kez yapılırken, antioksidan ve kontrol grubundaki köpeklerde vitamin E + selenyum veya %0,9 NaCl solüsyonu uygulama öncesi ve sonu olmak üzere iki kez gerçekleştirildi. Saklanan tam kanda yukarıda belirtilen 8 örnekleme zamanında hematolojik parametreler ve oksidan-antioksidan durum biyobelirteçleri ölçüldü. Elli anemili köpekte aneminin şiddet (HCT) ve tipine (retikulosit sayısı) göre gruplandırmalarda kullanılan parametreler ile oksidan (TOS, MDA) ve antioksidan (TAK, SOD, GSH-Px, CAT) biyobelirteçler arasında istatistiksel anlamlı ilişkiler belirlenmedi. Sağlıklı gruba göre 50 anemili köpeğin plazma ortalama veya ortanca TOS ve TAK değerleri ile MDA konsantrasyonu önemli düzeylerde yüksek, eritrosit GSH-Px aktivitesi ise düşük bulundu. Şiddetine göre tüm anemi gruplarında plazma TOS değeri yüksek bulunurken, hafif ve orta şiddetli anemilerde plazma TAK değerinin arttığı, eritrosit GSH-Px aktivitesinin ise azaldığı belirlendi. Sağlıklı (kontrol) gruba göre, her iki tipteki (rejeneratif ve nonrejeneratif) anemili köpeklerde plazma TAK ile TOS değerlerinin yüksek olduğu belirlenirken, nonrejeneratif anemili grupta plazma MDA konsantrasyonundaki artış GSH-Px aktivitesinde ise azalma istatistiksel anlamlı bulundu. On dört gün arayla 2 kez vitamin E + selenyum uygulanan donör köpeklerde WBC, RBC, HCT, HGB ve MDA değerleri önemli (p<0,05) düzeyde azalma, plazma HGB konsantrasyonu (p<0,05) ve eritrosit SOD aktivitesi (p<0,01) ise artış gösterdi. Antioksidan ve kontrol grubu donörlerden CPDA-1 içerikli torbalara kan alımını takiben ilk 2-4 saatlik saklama süresinde (0. gün) her iki grupta RBC, HGB, HCT, PLT ve K+ değerlerinde azalmaların, plazma TAK değerinde ise artışların anlamlı olduğu saptandı. Antioksidan grupta WBC sayısındaki azalma eritrosit GSH-Px aktivitesindeki artış, kontrol grubunda ise MCV değerdeki artış MCHC değerde azalma önemli bulundu. Tekrarlı ölçümler varyans analizi; +4 °C'de 35 günlük saklama süresince tam kanda WBC, HCT, MCV, MCH ve MCHC değerlerinin zamanla önemli değişimler gösterdiği, bu değişimlerin farklı uygulamaların (vitamin E + selenyum veya %0,9 NaCl) yapıldığı iki grup arasında farklı olmadığını ve anlamlı zaman-grup etkileşiminin bulunmadığını gösterdi. Saklama süresince plazma K+ ve HGB konsantrasyonları ile LDH aktivitesinin önemli düzeylerde arttığı, bu değişimin gruplar arasında ve LDH dışında zaman-grup etkileşimlerinin anlamlı olmadığı saptandı. Saklanan tam kanda plazma TAK konsantrasyonu ile eritrosit SOD ve GSH-Px aktiviteleri önemli düzeylerde azalırken, plazma TOS ve MDA değerlerinin zamanla gösterdiği değişim (artış) anlamlı bulundu. TOS değerindeki artışın, SOD aktivitesinde ise azalmanın gruplar arası ve zaman-grup etkileşiminin önemliliği saptandı. Sonuç olarak, anemili köpeklerde oksidatif stresin geliştiği, gelişen oksidatif stresin aneminin tip ve şiddetinden büyük ölçüde bağımsız olduğu, donör köpeklere kan alımı öncesi 14 gün arayla 2 kez deri altı yolla vitamin E + selenyum uygulamasının, serbest radikallerin bazı zararlı etkilerini azaltarak saklanan kanın kalitesini arttırdığı belirlendi. Bu sonuçlara dayanarak, anemili köpeklerde sağaltım kapsamında, donör köpeklere de kan alımı öncesi farklı doz ve kombinasyonlarda antioksidan uygulamasının etkilerinin değerlendirilebilmesine yönelik araştırmaların yürütülmesinin yararlı olabileceği kanısına varıldı.

Bu çalışmada anemili köpeklerde aneminin şiddeti ve tipi dikkate alınarak oksidatif stresin değerlendirilmesi ve donör köpeklere vitamin E + selenyum uygulamasının CPDA-1 içeren torbalara alınarak saklanan tam kanın kalitesi üzerine etkilerinin belirlenmesi amaçlandı. Çalışmada farklı ırk, yaş ve her iki cinsiyetten 50 anemik, 14'ü donör özelliğinde olmak üzere 20 sağlıklı toplam 70 köpek kullanıldı. Anemili 50 köpek HCT değer kullanılarak hafif (n=18), orta (n=18) ve şiddetli (n=14) anemik, absolut retikosit sayısına göre de rejeneratif (n=26) ve nonrejeneratif (n=24) olarak gruplandırıldı. Sağlıklı 20 köpek de kontrol olarak tutuldu. Donör özelliği taşıyan 14 köpek antioksidan ve kontrol olmak üzere iki eşit gruba (n=7) ayrıldı. Antioksidan grubundaki köpeklere 14 gün arayla (-15 ve -1. gün) 2 kez, deri altı yolla, 150 mg vitamin E + 0,5 mg selenyum/20 kg VA, kontrol grubundaki donörlere ise aynı günlerde eşit hacimde %0,9 NaCl uygulamaları yapıldı. İkinci uygulamalardan bir gün sonra CPDA-1'li torbalara alınarak +4 °C'de saklanan tam kanda 0., 1., 3., 7., 14., 21., 28. ve 35. günlerde alınan örneklerde ölçümler gerçekleştirildi. Hematolojik değerlendirmeler WBC, RBC, HGB, HCT, MCV, MCH, MCHC ve PLT ölçümlerini kapsadı. Oksidan-antioksidan durumun değerlendirilmesi kapsamında plazma TOS ve TAK değerleri, MDA konsantrasyonu ile eritrosit SOD, GSH-Px ve CAT aktiviteleri ölçüldü. Ölçümler anemili ve sağlıklı köpeklerde bir kez yapılırken, antioksidan ve kontrol grubundaki köpeklerde vitamin E + selenyum veya %0,9 NaCl solüsyonu uygulama öncesi ve sonu olmak üzere iki kez gerçekleştirildi. Saklanan tam kanda yukarıda belirtilen 8 örnekleme zamanında hematolojik parametreler ve oksidan-antioksidan durum biyobelirteçleri ölçüldü. Elli anemili köpekte aneminin şiddet (HCT) ve tipine (retikulosit sayısı) göre gruplandırmalarda kullanılan parametreler ile oksidan (TOS, MDA) ve antioksidan (TAK, SOD, GSH-Px, CAT) biyobelirteçler arasında istatistiksel anlamlı ilişkiler belirlenmedi. Sağlıklı gruba göre 50 anemili köpeğin plazma ortalama veya ortanca TOS ve TAK değerleri ile MDA konsantrasyonu önemli düzeylerde yüksek, eritrosit GSH-Px aktivitesi ise düşük bulundu. Şiddetine göre tüm anemi gruplarında plazma TOS değeri yüksek bulunurken, hafif ve orta şiddetli anemilerde plazma TAK değerinin arttığı, eritrosit GSH-Px aktivitesinin ise azaldığı belirlendi. Sağlıklı (kontrol) gruba göre, her iki tipteki (rejeneratif ve nonrejeneratif) anemili köpeklerde plazma TAK ile TOS değerlerinin yüksek olduğu belirlenirken, nonrejeneratif anemili grupta plazma MDA konsantrasyonundaki artış GSH-Px aktivitesinde ise azalma istatistiksel anlamlı bulundu. On dört gün arayla 2 kez vitamin E + selenyum uygulanan donör köpeklerde WBC, RBC, HCT, HGB ve MDA değerleri önemli (p<0,05) düzeyde azalma, plazma HGB konsantrasyonu (p<0,05) ve eritrosit SOD aktivitesi (p<0,01) ise artış gösterdi. Antioksidan ve kontrol grubu donörlerden CPDA-1 içerikli torbalara kan alımını takiben ilk 2-4 saatlik saklama süresinde (0. gün) her iki grupta RBC, HGB, HCT, PLT ve K+ değerlerinde azalmaların, plazma TAK değerinde ise artışların anlamlı olduğu saptandı. Antioksidan grupta WBC sayısındaki azalma eritrosit GSH-Px aktivitesindeki artış, kontrol grubunda ise MCV değerdeki artış MCHC değerde azalma önemli bulundu. Tekrarlı ölçümler varyans analizi; +4 °C'de 35 günlük saklama süresince tam kanda WBC, HCT, MCV, MCH ve MCHC değerlerinin zamanla önemli değişimler gösterdiği, bu değişimlerin farklı uygulamaların (vitamin E + selenyum veya %0,9 NaCl) yapıldığı iki grup arasında farklı olmadığını ve anlamlı zaman-grup etkileşiminin bulunmadığını gösterdi. Saklama süresince plazma K+ ve HGB konsantrasyonları ile LDH aktivitesinin önemli düzeylerde arttığı, bu değişimin gruplar arasında ve LDH dışında zaman-grup etkileşimlerinin anlamlı olmadığı saptandı. Saklanan tam kanda plazma TAK konsantrasyonu ile eritrosit SOD ve GSH-Px aktiviteleri önemli düzeylerde azalırken, plazma TOS ve MDA değerlerinin zamanla gösterdiği değişim (artış) anlamlı bulundu. TOS değerindeki artışın, SOD aktivitesinde ise azalmanın gruplar arası ve zaman-grup etkileşiminin önemliliği saptandı. Sonuç olarak, anemili köpeklerde oksidatif stresin geliştiği, gelişen oksidatif stresin aneminin tip ve şiddetinden büyük ölçüde bağımsız olduğu, donör köpeklere kan alımı öncesi 14 gün arayla 2 kez deri altı yolla vitamin E + selenyum uygulamasının, serbest radikallerin bazı zararlı etkilerini azaltarak saklanan kanın kalitesini arttırdığı belirlendi. Bu sonuçlara dayanarak, anemili köpeklerde sağaltım kapsamında, donör köpeklere de kan alımı öncesi farklı doz ve kombinasyonlarda antioksidan uygulamasının etkilerinin değerlendirilebilmesine yönelik araştırmaların yürütülmesinin yararlı olabileceği kanısına varıldı.