İÖ 24-9. yüzyıllar arası Önasya’nın kadın yöneticileri

Abstract

Tarihöncesi çağlardan günümüze, toplumsal rolü farklılıklar gösteren kadınların 35-40 binyıl öncesinden itibaren kutsal olarak kabul edilmeye başlandığı arkeolojik buluntular aracılığı ile doğrulanabilmektedir. Söz konusu Paleolitik Çağ’dan başlayan ve doğurganlık ile ilişkilendirilen kadının kutsal yönü, özellikle Anadolu toplumları açısından süreklilik arz etmiştir. Neolitik Çağ içerisinde, Çatalhöyük ve Höyücek gibi merkezler aracılığı ile net olarak takip edilebilen inanç sistemi “ana tanrıça” formuna bürünmüş ve tanrıça, doğuran, üreten, bereket saçan ve koruyuculuk gibi yönleri ile tapınım görmüştür. Anadolu ve Önasya’da, binlerce yıl boyunca güçlü bir şekilde yaşam sürmüş olan “ana tanrıça” inancı, belki de aynı şekilde güçlü kadın yöneticilerin ortaya çıkmasında ana sebeplerden biri olmuştur. Öyle ki kadına duyulan saygı, onu yönetici olarak ötekileştirmeden kabulleniş sürecinin ön dayanaklarından biri olmuş olmalıdır. Çalışma içerisinde, günümüzde çeşitli sebeplerle yönetimsel noktalarda görev almakta zorlanan kadınların binlerce yıl önce Anadolu ve yakın çevresinde yer alan coğrafyalardaki güçlü rolü, seçilmiş örnekler aracılığı ile açıklanmaya çalışılmıştır. İÖ 24. yy’dan, İÖ 9.yy’a Önasya’nın farklı toplumlarında kimi zaman fiili, kimi zaman ise gayri resmi olarak etkin yönetici olan Zugalum, Šibtu, Hatşepsut, Puduhepa ve Sammuramat çalışma içerisinde değerlendireceğimiz kadın yöneticiler olacaktır. Ebla, Mari, Mısır, Hitit ve Asur toplumlarında yönetici olarak görev almış olan bu isimler, tarihin bilinen erken kadın yöneticileri arasında önemli noktalarda yer almaktadırlar. Bu isimlerin dışında yazılı kaynaklar ve arkeolojik çalışmalar yukarıda değindiğimiz tarih aralığı ve sonrasında da pek çok kadın yöneticinin varlığını bildirmektedirler.

Through archaeological findings it can be confirmed that woman whose social roles varies from prehistoric ages to modernity, were started to be considered as sacred at least 35-40 millenia ago. This sacred aspect of woman which start with Paleolithic Age and related with her fertility was especially continius in Anatolian communities. During the Neolithic Age, religious systems that can be traced with clarity through the settlements like Çatalhöyük and Höyücek took the form of mother goddess and she was worshipped as due to her aspects like being procıreant, propagator, fertilizer and protector. Mother goddess belief that influentially continued in Anatolia and Near East for thousands of years might be main reason fort he emergence of powertfull woman rulers in the same way. Respect that was shown to woman must be bases of the process of acquiescence -without alienating- her as a ruler. In this study powerful role of woman in Anatolia and in close surrounding thousands year ago try to be explaine through selected examples though they are encountering problems for various reasons when assuming role in administrave positions in modern times. Zugalum, Šibtu, Hatşepsut, Puduhepa and Sammuramat were the woman rulers who became, sometime de facto sometime unofficial active rulers in a period from 24th to 9th centuries BC within different communities of the Near East are rulers that will be evaulated in this paper. These figures who occupied positions of administrator in Ebla, Mari, Egypt, Hittite and Assyria communities were among the earliest known woman rulers in history. Apart from these names literary sources and archaeological studies confirm existence of many more woman rulers within time span mentioned above an from later periods.