Farklı pamuk türlerine ait çeşitlerin diallel melezlerinde önemli agronomik ve teknolojik özelliklerin kalıtımının saptanması

Abstract

Nazilli Pamuk Araştırma Enstitüsünde yürütülen bu çalışmanın materyalini Gossypium hirsutum L. türünden Carmen, Nazilli 84 S, Gürelbey ve farklı türlerin [(G. hirsutum x G. barbadense F1) x (G. arboreum x G.thurberi x G. hirsutum)] melezlenmesinden elde edilmiş olan Delcerro çeşitleri ile bunların yarım diallel melezleri oluşturmaktadır. Bu çalışmada, oluşturulan populasyonda uygun anaç ve melezlerin belirlenmesi ve üzerinde durulan dokuz özellik bakımından genel ve özel uyuşma yetenekleri, heterosis ve heterobeltiosis değerleri, kalıtım dereceleri ve diğer genetik parametrelerin belirlenmesi hedeflenmiştir. Genel uyuşma yeteneği tüm özelliklerde, özel uyuşma yeteneği ise bitki kütlü pamuk verimi, koza kütlü pamuk ağırlığı ve çırçır randımanında önemli bulunmuştur. Bitki kütlü pamuk verimi ve koza kütlü pamuk ağırlığında olumlu, koza sayısında olumsuz heterosis ve heterobeltiosis, diğer özelliklerde ise olumlu heterosis fakat olumsuz heterobeltiosis değerleri hesaplanmıştır. Elde edilen genetik parametrelere göre bitki kütlü pamuk verimi ve koza kütlü pamuk ağırlığı özelliklerinin en az bir gen çifti tarafından idare edildiği tahminlenmiştir. Çırçır randımanı ve 100 tohum ağırlığında yüksek, diğer özelliklerde düşük kalıtım derecesi elde edilmiştir. Bitki kütlü pamuk verimi ve koza kütlü pamuk ağırlığı için dominant, çırçır randımanı, erkencilik oranı, 100 tohum ağırlığı, lif uzunluğu ve lif kopma dayanıklılığı için eklemeli, bitkide koza sayısı ve lif inceliği için ise hem dominant hem de eklemeli gen etkilerinin önemli olduğu saptanmıştır. Materials of this study, which was carried on in Nazilli Cotton Research Institute, were Carmen, Nazilli 84 S, Gürelbey (Gossypium hirsutum L.) and Delcerro obtained from different species crosses [(G. hirsutum x G. barbadense F1) x (G. arboreum x G.thurberi x G. hirsutum)] and their half diallel crosses. In this study, it is aimed to determine suitable parent and crosses in getting population and to estimate general and specific combining ability values, heritability values and other genetic parameters in examined nine characters. General combining ability was found significant in all characters but specific combining ability was found significant for seed cotton yield per plant, boll seed cotton yield and gin turnout. Heterosis and heterobeltiosis values were determined to be positive for seed cotton yield per plant and boll seed cotton yield but negative for boll number. In other properties positive heterosis but negative heterobeltiosis have been determined. According to obtained genetic parameters, it is estimated that seed cotton yield per plant and boll seed cotton yield were controlled by at least one pair of gene. It was obtained high heritability value in ginning turnout and 100 seed weight but that was obtained low heritability in the other characters. For seed cotton yield per plant and boll seed cotton yield dominance gene effects, for ginning turnout earliness, 100 seed weight, fiber length and fiber strongth additive gene effects and for boll number and fiber fineness both dominance and additive gene were detected as significant.