Yerel yönetimlerin vergilendirme yetkisi: Türkiye ve seçilmiş ülkeler karşılaştırması

Abstract

Kamu hizmetlerinin sunumunda, merkezi yönetim ile birlikte yerel yönetimler de görev almaktadır. Ancak hizmet sunumunda federal yapılı ülkelerde yerel yönetimlere daha çok ağırlık verilmesine rağmen, üniter yapılı bir ülkede aynı durum söz konusu olmamaktadır. Hizmet sunumu noktasındaki bu durum, gelir paylaşımı açısından da geçerlidir. Federal yapılı ülkelerde yerel yönetimler gelir kaynaklarına daha çok nüfuz etmektedir. Ancak son yıllarda üniter yapı içinde de yerel yönetimlerin özellikle vergi geliri elde edebilmesi yönünde eğilimler vardır. Yerel yönetimlere kanunun çizdiği belli sınırlar dâhilinde vergi oranlarını belirleme ve bazı vergi türlerini toplama konusunda yetkiler verilebilir. Buradan hareketle çalışmada üniter yapı olan Türkiye’deki yerel yönetimlerin gelir kaynakları ele alınmıştır. Bu kapsamda il özel idaresi ve köylerden ziyade belediyelerin gelir kaynakları incelenmiştir. Türkiye’deki yerel yönetimlerin, daha doğrusu belediyelerin gelir yetersizliği içinde olduğu gerek istatistikî verilerden gerekse Aydın İli belediyelerine yapılan anket çalışmasından görülmüştür. Gelir yapısı içinde ise öz gelirlerin oldukça düşük seviyede kaldığı ve vergilendirme yetkisi olmadığı için merkezi yönetime bağlı kalındığı dikkati çekmiştir. Bu sorunların aşılması amacıyla, federal ve üniter yapılı ülke örnekleri üzerinde durularak, yerel yönetimlerin vergilendirme yetkileri incelenmiş ve Türkiye uygulaması için alternatif vergi politikaları ortaya konmuştur.

The local governments are also involved in the providing of public services together with the central government. Although in the delivery of public services in federal countries local governments are given more weight, same situation is not valid for a unitary country. This situation which is valid in terms of public service delivery, is also true in terms of revenue sharing. In federal-structural countries local governments are more effective on income sources. However, in recent years, new tendency has emerged that local governments within a unitary structure also obtain tax revenues. It can be give authority to local governments about to determine tax rates within certain limits which are ruled and to collect some type of taxes. Hence in the study the revenue sources of local governments in Turkey as a unitary structure are discussed. In this context, municipalities revenue sources were examined rather than special provincial administrations and villages revenue sources. The local governments or rather the municipalities in Turkey encounter inadequate income which has been seen from both statistical data and the survey conducted to municipalities in Aydın Province. It is noteworthy that self-incomes in the income structure remain at very low levels and local authorities have to depend to the central government because of lack of taxation powers. In order to overcome these problems, local government taxation powers have been examined with emphasis on examples of federal and unitary structured countries and alternative tax policies has been revealed for Turkey application.