Türkiye'nin sofralık zeytin ve zeytinyağı ihracatındaki sorunların değerlendirilmesi

Abstract

Türkiye, zeytin ağaç varlığı, sofralık zeytin ve zeytinyağı üretiminde dünyanın en önemli üretici ülkeleri arasındadır. Bu nedenle çalışmada, Türkiye'nin sofralık zeytin ve zeytinyağının dış pazardaki rekabeti ve sorunları sektör paydaşlarının düşünce ve görüşleri çerçevesinde değerlendirilmiştir. Araştırmada, Ege Zeytin ve Zeytinyağı İhracatçı Birlikleri Yönetim Kurulu üyelerinin tamamı (11 kişi) ve Ege İhracatçı Birlikleri'ne üye ihracatçı firma (24 kişi) yöneticileriyle görüşülmüştür. Yarı Yapılandırılmış Derinlemesine mülakat sonucu elde edilen veriler, birincil, ikincil ve üçüncül kodlarla anlamlı bir bütünlük oluşturularak sınıflandırılmıştır. Araştırmada, ihracatta en önemli sorunun rekabet gücünü olumsuz etkilemesi nedeniyle kaliteli hammaddede sürdürülebilirlik ve fiyat istikrarsızlığı olduğu tespit edilmiştir. İhracatçılar için yeni pazarlarda yer alabilmek kadar devamlılık göstermek de çok önemlidir. Zeytin ve zeytinyağı ihracatçıları, bu sorun konusunda hemfikir olmalarına rağmen çözüm önerilerinde farklı görüşlere sahiptirler. Bu sorununun çözümü için öncelikle ve ortak görüş doğrultusunda önerilen "lisanslı depoculuk sistemi"nin, arz - değer zincirinde sadece görsel değil işlevsel de olmasının gerekliliğidir. Fakat ihracatçılar, diğer bir çözüm önerisi olan "Dahilde İşleme Rejimi" (DİR) konusunda ise aynı görüşe sahip değillerdir. Nitekim, zeytin ve zeytinyağı ihracatında diğer önemli bir sorun ise Avrupa Birliği (AB)'nin Türkiye'ye uyguladığı gümrük vergisi ve diğer ülkelere tanınan kota hakkının Türkiye'ye tanınmamasıdır. Bu sorunun varlığında görüş birliği içerisinde olan sektör, Türkiye'nin küresel imajını zedeleyen ve markalaşma faaliyetlerini kısıtlayan "dökme" ihracatın geçici bir çözüm olduğunu, bu nedenle AB ile uyumlaştırılacak yapıcı ve kalıcı politikaların oluşturulmasında siyasi otoritenin daha fazla gayret göstermesi gerektiğini belirtmektedirler.

Turkey is among the most important producing countries in the world in terms of wealth of olive tree, table olive and olive oil production. In this study, competition and problems of Turkey in table olive and olive oil in foreign market were assessed within the framework of thoughts and views of sector shareholders. In this study, Board of Directors of Aegean Olive and Olive Oil Exporters Association (11 members) and executives of export companies which are members of Aegean Exporters Associations (24 companies) were interviewed. The data obtained as a result of the semi-structured in-depth interview were classified by forming a significant integrity with primary, secondary, and tertiary codes. It was determined in the study that the most important problem was the instability in sustainability and price of quality raw material, due to its adverse effect on the competitiveness of the table olive and olive oil export. In terms of the sector, being stable is as important as taking place in new markets in exports. Although companies in olive and olive oil sector have agreed on this problem, they have different views on the solutions. While the first proposed solution "warehouse receipt system" is indicated to be both visual and functional on the supply and value chain, the sector does not agree on "Inward Processing Regime", the other solution proposal. Another important problem of olive and olive oil sector is the custom duty applied by the European Union to Turkey and that right of the quota allotted for other countries is not allotted for Turkey. Agreeing on this problem, the exporters indicate that the "bulk" export, which is damaging the global image and restricting the branding activities, will be temporary, but the policies which will be adjusted with the European Union will be permanent.