Bilişim teknolojileri öğretmen yeterliklerinin öğretim elemanı, öğretmen adayı ve öğretmen görüşlerine göre değerlendirilmesi

Abstract

Araştırmanın temel amacı, Yüksek Öğretim Kurulu tarafından 2006-2007 öğretim yılından itibaren uygulamaya konulan Eğitim Fakültesi Programları ile Bilgisayar ve Öğretim Teknolojileri Eğitimi (BÖTE) bölümlerinden mezun bilişim teknolojileri öğretmenleri özel alan yeterliklerini; bilişim teknolojileri öğretim elemanlarına, öğretmen adaylarına ve öğretmen görüşlerine göre değerlendirmektir. Bu genel amaç çerçevesinde, çalışma hem nicel hem nitel özellikler taşıyan karma yöntemin (mixed methods) kullanıldığı bir araştırmadır. Araştırmanın nicel boyutunda tarama yöntemi, nitel boyutunda ise görüşme yöntemi kullanılmıştır. Araştırma deseni (explanatory design) açıklayıcı desende olup, araştırmada bilişim teknolojileri öğretmen yeterliklerine ilişkin ölçek ile tespit edilen öğretim elemanı, öğretmen adayı ve öğretmen görüşleri nicel olarak analiz edilmiştir. Ayrıca ilköğretim okullarında görev yapan bilişim teknolojileri öğretmenleriyle yapılan görüşmeler nitel olarak analiz edilmiştir. Bu araştırmanın nicel boyutunda bilişim teknolojileri öğretmen yeterliklerini tespit etmek için araştırma kapsamında geliştirilen 'Bilişim Teknolojileri Öğretmen Yeterlikleri Ölçeği (BTÖY)' kullanılmıştır. Araştırmanın nitel boyutunda ise nicel boyutunda kullanılan yeterlikler kapsamında hazırlanan yarı yapılandırılmış görüşme formu kullanılmıştır. Araştırmada iki tür evrenden bilgiler toplanmıştır. Araştırmanın birinci evrenini 2010'2011 eğitim-öğretim yılında 19 devlet üniversitesine bağlı eğitim fakültelerinin bilgisayar ve öğretim teknolojileri eğitimi bölümü son sınıflarında okuyan 460 öğretmen adayı ve bu bölümde görevli 79 öğretim elemanı oluşturmaktadır. Araştırmanın ikinci evrenini ise eğitim fakültesi BÖTE bölümlerinden mezun olmuş Milli Eğitim Bakanlığına bağlı ilköğretim okullarında çalışan öğretmenler oluşturmaktadır. Çalışmada, Aydın, Denizli ve Muğla illeri merkez ilçelerinde görev yapan 93 öğretmene bilişim teknolojileri öğretmenleri yeterlikleri ölçeği (öğretmen formu) uygulanmış ve bu ii öğretmenlerden görüşme yapmaya gönüllü olan otuz altı-36 (her ilden en az 10) öğretmen ile görüşmeler yapılmıştır. Toplanan veriler, SPSS paket programı ile analiz edilmiştir. Öğretim elemanları, öğretmen adayları ve öğretmenlere ait kişisel bilgiler frekans (f) ve yüzde (%) kullanılarak tablolar şeklinde gösterilmiştir. Ölçekte yer alan yeterliklere öğretmen adaylarının ve öğretmenlerin hangi düzeyde sahip olduğuna ilişkin öğretim elemanı, öğretmen adayı ve öğretmen yanıtlarının genel olarak betimlenmesine olanak vermesi bakımından her bir yeterlik maddesi için toplam puan olarak ve bu toplam puanlara göre aritmetik ortalama ( X ), standart sapmalar (ss) hesaplanmıştır. Elde edilen bilgiler ölçekteki en küçükten en büyüğe (çok az düzeyde-1, az düzeyde-2, orta düzeyde-3, yüksek düzeyde-4 ve çok yüksek düzeyde-5) olmak üzere beşli bir derecelendirmeye göre yorumlanmıştır. Araştırmaya katılan öğretim elemanlarının cinsiyetlerine, unvanlarına ve kıdemlerine; öğretmen adaylarının cinsiyetlerine ve araştırmaya katılan öğretmenlerin cinsiyet ve kıdemlerine göre görüşleri arasında anlamlı fark olup olmadığını belirlemek için, toplanan veriler Mann-Whitney U testi kullanılarak analiz edilmiştir. Öğretim elemanları, öğretmen adayları ve öğretmen gruplarının görüşlerini karşılaştırmak için Kruskal Wallis H testi ve buradaki farkın hangi gruplardan kaynaklandığını incelemek içinde Mann-Whitney U testi kullanılmıştır. Araştırmanın nitel boyutunda yapılan görüşmelerde görüşmeler ses kayıt cihazıyla kaydedilmiş, ses kaydına izin vermeyen bir görüşmecinin görüşleri ise not alınarak kaydedilmiştir. Yine tüm görüşmeler sırasında ilave notlar tutulmuştur. Görüşme kayıtları önce word formatına aktırılarak transkript edilmiş, alınan yazılı notlarla beraber kontrol edilerek ham veri olarak word formatına dönüştürülmüştür. Görüşme verileri içerik analizi yöntemi kullanılarak analiz edilmiştir. Araştırma sonucunda özetle; öğretmen adayları, öğretim elemanları ve öğretmenlerle yapılan uygulamalar sonucunda, öğretim elemanlarının bilişim teknolojileri öğretmen adaylarının yeterliklerine ilişkin görüşleri ölçeğin beş boyutunda da cinsiyet, unvan ve kıdem değişkenleri açısından istatistiki olarak anlamlı bir farklılık belirlenmemiştir. Öğretmen adaylarında cinsiyet değişkeni açısından sadece teknolojik uygulamalar ve destek yeterlikleri alanında erkekler lehine bir farklılık göstermektedir. Yine öğretmenlerin kendi yeterliklerine ilişkin görüşleri ölçeğin beş boyutunda, cinsiyet değişkeni açısından teknolojik uygulamalar ve destek yeterlikleri ile öğretme-öğrenme iii yeterlikleri boyutlarında erkekler lehine anlamlı farklılık gösterirken, kıdem değişkeni açısından istatistiksel olarak anlamlı bir fark belirlenememiştir. Öğretim elemanları, öğretmen adayları ve öğretmenler üç grup olarak kendi aralarında karşılaştırıldığında bilişim teknolojileri öğretmen yeterlikleri ölçeğinin beş boyutunda da öğretmen görüşleri ortalaması en yüksek gruptur. Anlamlı farkın kaynağını incelediğimizde öğretmenlerin en yüksek sıra ortalamasına sahip oldukları görülmektedir. Öğretmenlerin ardından ise öğretim elemanlarının ikinci sırada, öğretmen adaylarının ise üç grup içerisinde en düşük sıra ortalamasına sahip olduğu ifade edilebilir. Bilişim teknolojileri öğretmenleri ile yapılan görüşmelerin analizinden, öğretmen eğitimi, öğretim sürecini tasarlama, bilişim teknolojileri kullanımı, bilişim teknolojileri öğretmenleri, değerlendirme ve okul-toplum işleri adlı temalara ulaşılmıştır. Öğretmenlerin bazı noktalarda üniversitede aldıkları eğitimin yetersizlikleri, üniversitede alınan eğitimle yapılan görevin tam örtüşmediği, deneyimle bazı yeterlikleri kazandıkları, programlama dilleri gibi bazı konularda aldıkları eğitimi kullanmadıkları tespit edilmiştir. Ayrıca ders saatinin ve eğitim ortamlarının yetersizliği, dersin seçmeli olmasından dolayı idareci, diğer öğretmenler, öğrenciler ve veliler tarafından önemsenmemesi, bu alan öğretmenlerinin ders işlerken internet kaynaklarını kullandıkları, öğrencilerin bu alanda eğitime ihtiyaçları olduğu, bu alan öğretmenlerinin formatör olarak görev yaptıkları ve yapılan işler açısından sorunlar yaşadıkları, dersin değerlendirmesinin olmamasının olumsuz etkileri olduğu, mesleki gelişim için öğretmenlerin en çok interneti kullandığı ve velilin genelde bu alan öğretmenlerine fazla başvurmadığı sonuçlarına ulaşılmıştır.

The main purpose of the study is to evaluate the special field competencies of information technologies teachers who graduated from the Computer Education and Instructional Technologies (CEIT) departments and programs of Education Faculties that have been implemented by the Higher Education Council since 2006 ' 2007 academic years, according to the opinions of information technologies instructors, preservice teachers and teachers. Within the framework of this general purpose, the mixed method, which includes both qualitative and quantitative aspects, was used in the present study. The survey method was used in the quantitative dimension of the study while the interview method was used in the qualitative dimension of the study. Research design was selected as the explanatory design and the instructors, pre-service teachers and teachers' opinions which were obtained through the scale regarding with information technology teacher competencies were analyzed quantitatively in the study. Also, interviews conducted with information technology teachers working at primary schools were analyzed qualitatively. In the quantitative dimension of this study, the 'Information Technologies Teacher Competencies Scale (ITTC)' was used, which was developed within the scope of the research in order to determine teacher competencies. For the qualitative dimension of the study, the semi-structured interview form was used, which was prepared within the scope of the competencies used in the quantitative dimension. Data was gathered from two types of population and from two types of population, the first of which consisted of 460 pre-service teachers studying in their final years of the Department of Computer and Instructional Technologies Education of 19 public universities in the academic year of 2010-2011 and 79 instructors. The second group of population includes teachers who graduated from CEIT departments of Education Faculties and who are working at primary schools affiliated with the Turkish v Ministry of National Education. Information Technologies Teacher Competencies Scale (teacher form) was applied with 93 teachers working in the central districts of the cities of Aydın, Denizli and Muğla and interviews were done with thirty-six - 36 teachers (at least 10 teachers from each city), who were willing to be interviewed with, among the 93 teachers to whom the scale was applied. Data gathered was analyzed with the SPSS program. Personal information of instructors, pre-service teachers and teachers were shown as in forms of tables using frequency (f) and percentage (%) values. In order to determine to what level pre-service teachers and teachers possess the competencies listed in the scale, total scores for each competency item and arithmetic mean ( X ) and standard deviation (sd) according to these total scores were calculated, since this enables a general description of instructor, teacher and pre-service teacher responses. The information obtained as a result was interpreted in a five point rating from the lowest to highest level (very low level-1, low level-2, medium level-3, high level-4, very high level-5) system. In order to determine whether there was a significant difference between the opinions of instructors according to their gender, title and experience and the opinions of pre-service teachers according to their gender and the opinions of teachers according to their gender and experience, collected data were analyzed with the Mann-Whitney U test. In order to compare the opinions of the instructor, pre-service teacher and teacher groups, the Kruskal Wallis H test was used, and the Mann-Whitney U test was used to examine which groups cause the difference. Interviews done within the scope of the qualitative aspect of the study were recorded with a voice recording device, and the opinions of one of the participants who did not allow the use of a voice recording device were recorded manually. Also, manual notes were taken throughout all the interviews. The recordings of the interview were initially transcripted in Microsoft Word format, checked with the written notes and saved as a word document as raw data. Interview data was analyzed with the content analysis method. Briefly, as a result of the study, at the end of the practices conducted with instructors, pre-service teachers and teachers, no significant difference were found among the opinions of instructors on competencies of information technologies preservice teachers in all five dimensions of the scale in terms of gender, title and vi experience variables. It was found that for pre-service teachers in terms of gender there was difference only in the fields of technological applications and support competencies in favor of male participants. Teachers' opinions towards their own competencies significantly differ in terms of gender in all five dimensions of the scale at the technological applications, support competencies and learning- teaching competencies dimensions in favor of males while no significant difference was found in terms of experience. When instructors, pre-service teachers and teachers were compared within each other as three groups, teacher opinions were found to be the group with the highest average in all five dimensions of the Information Technologies Teacher Competencies Scale. When the source of the significant difference was examined, it was seen that teachers had the highest rank averages. Following the teachers, instructors were found as the second and pre-service teachers had the lowest ranking average among the three groups. Themes named as teacher training, designing the instruction process, use of information technologies, information technologies teachers, evaluation and schoolcommunity works were obtained as a result of the analyses of interviews conducted with the information technologies teachers. It was found out that there are some deficiencies in teachers' university education in some points; university education of teachers does not completely match with their jobs and they obtain some competencies with experience; teachers do not use their education in some issues like programming languages. Also, the following conclusions were made: The course hours and educational settings are insufficient; the course is underestimated by administrators, other teachers and parents since it is an elective course; course teachers make use of internet sources while teaching it; students need to be educated on this issue; course teachers act as a formatter and have trouble in terms of the tasks performed; it causes an adverse effect that the course is not evaluated; teachers mostly make use of the internet for their professional development and parents do not often interact with the teachers of this field.