Elle taşınan bazı zeytin hasat makinalarının performanslarının belirlenmesi

Abstract

Zeytin hasadı, üretim gereği yapılan bir dizi işlem zincirinin en son ve en önemli halkasını oluşturmaktadır. Günümüzde geleneksel hasat yöntemlerinin (ağaçların sırıklanması, elle toplama vs.) kullanılmasının yanında teknolojik gelişmeyle beraber zeytin hasat mekanizasyonu da büyük aşama kaydetmiştir. Geliştirilen makinalarda, ağaç formu ve arazi yapısı önemli iki kriter olmuştur. Ülkemizde kullanımı gittikçe artan zeytin hasat makinaları, zeytin alanlarının bulunduğu arazi yapısı nedeniyle daha çok elde taşınır tiptedir. Fakat ülkemizde zeytin hasadı halen büyük oranda geleneksel yöntemlerle yapılmaktadır. Bu çalışmada, Aydın yöresinde üreticiler tarafından kullanımı artış gösteren iki tip zeytin hasat makinası ve geleneksel hasat yöntemi olan sırıklamanın performans değerlerinin karşılaştırılması ile makinalı hasat sonrası uygulanan tamamlayıcı sırıklamanın alternatif olarak kullanılma olanaklarının araştırılması amaçlanmıştır. Bu nedenle beş değişik hasat sistemi oluşturulmuş ve hasat etkinliği, zararlanma, birim insan işgücü gereksinimi, zaman tüketimi, kütle iş başarısı ile hasat maliyetleri kriterleri göz önünde tutularak karşılaştırılmaları yapılmıştır. Oluşturulan sistemler aşağıdaki gibidir; - Sistem A (Geleneksel hasat) - Sistem B (Mekanik sarsıcı ile hasat) - Sistem C (Mekanik kancalı sarsıcı+tamamlayıcı sırıklama ile hasat) - Sistem D (Elektrikli tarak ile hasat) - Sistem E (Elektrikli tarak+tamamlayıcı sırıklama ile hasat) Denemeler Adnan Menderes Üniversitesi Merkez Kampusu Kepez Mevkii'nde yer alan zeytin alanlarında toplam 30 ağaçta yürütülmüştür. Periyodisite gösteren zeytin bitkisinin Aydın yöresinde "yok yılı" olarak tanımlanan 1999-2000 hasat döneminde gerçekleştirilmiş ve yağlık bir çeşit olarak bilinen "Memecik" çeşidi zeytin kullanılmıştır. Deneme sonuçlarına göre, hasat etkinliği değeri, sırıklama yapılan Sistem A ve makina sonrası tamamlayıcı sırıklamanın yapıldığı Sistem C ve Sistem E'de hasat işlemine ağaç üzerinde ürün kalmayıncaya kadar devam edildiği için %100 olmuştur. Tek başına makine kullanımı ile hasat işlemi gerçekleştirilen Sistem B'de etkinlik %77.370, Sistem D'de ise %85.388 olmuştur. Tüm sistemler incelendiğinde zararlarıma düzeyinin %26.353 ile elektrikli tarak+tamamlayıcı sırıklama yapılan Sistem E'de en yüksek olduğu görülmüştür. Bu oranı sırasıyla Sistem A, Sistem D ve Sistem C takip etmiştir. Sistem B %10.833 ile en az zararlarıma düzeyine sahip sistemdir. Sistemlerde yer alan işgücü gereksinimi incelendiğinde ise en az işgücü gereksiniminin Sistem B'de olduğu görülmüştür. Onu sırasıyla Sistem D, Sistem C, Sistem A ve Sistem E izlemektedir. Bu sıralamada sistemlerde yer alan işçi sayısı ile zaman tüketimlerinin değişimi etkili olmuştur. Sistemlerin zaman tüketimi değerleri bakımından karşılaştırılmasında Sistem B'nin en az zaman tüketimine sahip olduğu görülmüştür. Kütle iş başarılan bakımından yapılan karşılaştırmalarda Sistem A ve Sistem B birbirine çok yakın değerde olmuş, Sistem C'de tamamlayıcı sırıklamanın etkisiyle birim zamanda hasat edilen ürün Sistem B'ye göre çok düşük azalma göstermiş, Sistem D ve Sistem E'de ise hasat esas zamanının yüksek olması sebebiyle kütle iş başarılan diğer sistemlere oranla oldukça düşük olmuştur. Kütle iş başansı sonuçlarına göre iki tip makinanın karşılaştınlmasında mekanik kancalı sarsıcının daha yüksek iş verimine sahip olduğu sonucu elde edilmiştir. Sistemin masraflar bazında incelenmesinde Sistem A, en düşük masraf ile hasat işleminin gerçekleştirildiği sistem olmuştur. Sistem B ve Sistem C'de kullanılan mekanik sarsıcının satın alma bedelinin yüksek olması ve içten yanmalı bir motora sahip olduğu için kullanılan yakıt ve yağ masraflarının yüksekliği nedeni ile masraf değeri de yüksek çıkmıştır. Sonuç olarak, mekanik hasat yöntemlerinin geleneksel hasat yöntemine alternatif olabileceği, fakat mekanik hasat sistemlerinin daha elverişli kullanılabilmesi amacıyla uygun ağaç formlarının elde edilmesi ve ülkemizde de makina üretiminin teşvik edilerek, üreticiye daha düşük maliyetle makina temininin sağlanması gerekmektedir. Olive harvest is the last and the most important step of consecutive processes which are performed for production. Recently, in addition to traditional olive harvest methods (traditional poling, hand picking, etc.), the mechanization of olive harvest has considerably advanced along with technological development. Tree shape and field structure are two criteria in improved machines. Because of the structure of fields in which olives are grown, olive harvest machines, which have extensively been used in our country are handy types. However, in recent years olive harvest in our country has still broadly been done by traditional methods. In this research, it is aimed to search the comparison of performance values of two types of olive harvest machines extensively used by the growers and the traditional poling a common harvest method, and whether the possibility of an additional poling used after mechanical harvest can be used as an alternative method in Aydın Vicinity. For this reason, five different harvest systems were established and their comparisons were made according to harvest efficiency, damage, requirement of manpower time, time consumption, productivity and harvest costs criteria. The established systems are as follows: - System A (Traditional poling) - System B (Harvest with a mechanical vibratory hook) - System C (Harvest with a mechanical vibratory hook + additional poling) - System D (Harvest with an electrical rake) - System E (Harvest with an electrical rake + additional poling) The experiments were conducted with 30 trees in an olive production area at Kepez Region of the Central Campus of Adnan Menderes University. Applications were performed with olive trees, which showed periodicity on "off-year" during 1999-2000 harvest season. "Memecik", a cultivar known as for oil production, was used. According to the experimental results, the value of harvest efficiency was found 100 % in System A (traditional poling), System C (harvest with a mechanical vibratory hook + additional poling), and System E (harvest with an electrical rake + additional poling) because harvest continued until none of the fruit retained on the tree. The efficiency was 77.370 % in System B and 85.388 % in System D in the systems used only machines. When all the systems were examined, damage level was observed the highest with 26.353 % in System E. This ratio was followed by System A, System D, and System C. System B had the lowest damage ratio of 10.833 %. When requirement of manpower time in the systems were investigated, the lowest manpower time requirement was observed in System B. This ratio was followed by System D, System C, System A, and System E. The change of the number of the workers in the systems and their time consumption was effective in this ranking. When the systems were compared for the values of time consumption, System B was observed with the lowest time consumption. In the comparisons of productivity, System A and System B had very close values. The crop harvested in a certain time frame was lower in System C by the effect of additional poling than that of System B. The values of productivity were lower in System D and System E due to high main harvest time than that of the other systems. According to the results of productivity, mechanical vibratory hook had higher productivity than the electrical rake when two types of machines were compared. When the systems were investigated for costs, the lowest harvest cost was obtained from System A. The value of harvest cost was high because of the high cost of the price of fuel and fuel oil used in internal combustion engine and the high cost of purchase price of mechanical vibratory hook in System B and System C. In conclusion, it is recommended that mechanical harvest methods can be an alternative of a traditional harvest method, and that suitable tree shapes need to be obtained for the efficient use of mechanical harvest systems, and that machines with lower purchase price need to be provided to the growers for urging the production of the machines in Turkey.