Eleştirel düşünme tutumuna etki eden faktörler: sınıf öğretmeni adayları üzerine bir çalışma

Abstract

Bu araştırmanın temel amacı, sınıf öğretmenliği lisans programında öğrenim görmekte olan öğretmen adaylarının eleştirel düşünme tutumlarını ve bu tutumlarına ilişkin görüşlerini belirlemek ve araştırma kapsamında ele alınan bağımsız değişkenlerin (cinsiyet, yaş, sınıf düzeyi, anne-baba eğitim durumu, algılanan sosyo-ekonomik düzey, algılanan anne-baba tutumu, algılanan kişilik özelliği ve başarı) eleştirel düşünme tutumlarını ne oranda yordadığını belirlemektir. Araştırma tarama modelinde betimsel bir çalışma olarak desenlenmiştir. Nitel ve nicel veri toplama yöntemlerinin birlikte kullanıldığı araştırmada evren ve örneklem seçimi de iki aşamada yapılmıştır. Araştırmanın nicel çalışma evrenini 17 farklı eğitim fakültesinin sınıf öğretmenliği lisans programında öğrenim görmekte olan birinci ve dördüncü sınıf öğretmen adayları oluşturmaktadır. Örneklemi ise bu evren içerisinden oransız küme örneklemi ile seçilen toplam 1342 sınıf öğretmeni adayı oluşturmuştur. Araştırmanın nitel çalışma evrenini ise Adnan Menderes Üniversitesi sınıf öğretmenliği lisans programında öğrenim görmekte olan 91 öğretmen adayı oluşturmuştur. Çalışma grubunu ise düşük ve yüksek eleştirel düşünme tutumuna sahip öğretmen adayları arasından gönüllülük esasına dayalı olarak seçilen 28 öğretmen adayı oluşturmuştur. Araştırmaya ilişkin verilerin toplanmasında beş farklı ölçme aracından yararlanılmıştır. Öğretmen adaylarının eleştirel düşünme tutumlarının belirlenmesinde araştırmacı tarafından geliştirilmiş olan 'Eleştirel Düşünme Tutum Ölçeği', öğretmen adaylarının eleştirel düşünme tutumlarına ilişkin görüşlerinin belirlenmesinde de araştırmacı tarafından geliştirilen yarı yapılandırılmış 'Görüşme Formu' kullanılmıştır. Öğretmen adaylarının algıladıkları kişilik tiplerinin belirlenmesinde Bacanlı, İlhan ve Aslan (2009) tarafından geliştirilmiş olan 'Sıfatlara Dayalı Kişilik Testi (SDKT)', algılanan anne-baba tutumlarının belirlenmesinde Sümer ve Güngör (1999) tarafından geliştirilmiş olan 'Çocuk Yetiştirme Stilleri' ölçeği ve diğer demografik değişkenlerin belirlenmesi amacı ile de 'Kişisel Bilgi Formu' kullanılmıştır. Elde edilen nicel verilerin analizinde SPSS ' Windows 11,5 paket programı kullanılmıştır. Araştırma amaçları kapsamında betimsel istatistikler, t-testi, Anova, Manova ve regresyon analizinden yararlanılmıştır. Nitel verilerin analizinde ise betimsel analiz ve içerik analizinden yararlanılmıştır. Araştırma bulgularına göre; sınıf öğretmeni adaylarının eleştirel düşünme tutumları ortalamanın üzerindedir. Sınıf öğretmeni adaylarının eleştirel düşünme tutumları; cinsiyete, sınıf düzeyine ve anne- baba eğitim durumuna göre anlamlı olarak farklılaşmamaktadır. Sınıf öğretmeni adaylarının eleştirel düşünme tutumları; yaşa göre 'Neden Aramaya Açıklık' ve 'Kanıta Dayalı Karar Verme' alt ölçekleri dışında anlamlı olarak farklılaşmamaktadır. Sınıf öğretmeni adaylarının eleştirel düşünme tutumları; algılanan sosyo-ekonomik duruma göre, ölçekten elde edilen toplam puan bağlamında anlamlı olarak farklılaşmaktadır. Ayrıca öğretmen adaylarının eleştirel düşünme tutum ölçeğinden elde ettikleri toplam puanları algıladıkları anne ve baba tutumuna göre anlamlı olarak farklılaşmaktadır. Öğretmen adaylarının eleştirel düşünme tutumları ile algılamış oldukları kişilik özelliği arasında genel olarak düşük ve pozitif yönde anlamlı ilişki vardır. Eleştirel düşünme tutumunun yordanmasında 'deneyime açıklık', 'sorumluluk sahibi olma', 'duygusal dengesizlik', 'kabul edici / ilgili anne tutumu' ve 'akademik başarı' değişkenleri anlamlı etkiye sahiptir. Öz-düzenlemeyi 'sorumluluk sahibi olma', 'duygusal dengesizlik', 'kabul edici ilgili anne tutumu', 'başarı', 'sınıf' ve 'yaş' değişkenleri yordamaktadır. Öğretmen adaylarının eleştirel düşünme tutumlarına ilişkin görüşleri sahip oldukları eleştirel düşünme tutumuna göre farklılaşırken, taraf olmanın gerekliliğine ilişkin inanç noktasında birleşmektedir.

Main purpose of this study is to determine critical thinking attitudes and views regarding to these attitudes of pre-service teachers studying at undergraduate program of primary school teaching and predict critical thinking attitudes about independent variables undertaken in research (gender, age, class level, parental educational status, perceived social economic level, perceived parental attitude, perceived personality trait and achievement). The study is figured in descriptive survey model. Qualitative and quantitative data collection methods are used in this study. Population and sample are chosen at two-stages. First and fourth grade pre-service teachers studied at undergraduate program of primary school teaching of 17 different faculties of education constitute quantitative population of the study. A total of 1342 primary pre-service teachers chosen from this population by using the technique of disproportional cluster sampling constitute the sample of the study. 91 pre-service teachers studying at undergraduate program of primary school teaching at Adnan Menderes University constitute qualitative target population of the study. 28 pre-service teachers selected voluntarily among pre-service teachers who had low and high critical thinking attitude constitute the study group. To collect the data, five different assessment instruments are used in the study. 'Critical Thinking Attitude Scale' developed by the researcher is used for determining critical thinking attitudes of pre-service teachers. Also a semi ' structured 'Interview Form' developed by the researcher is used for determining views with regard to critical thinking attitudes of pre-service teachers. 'Personality Test Role Based' developed by Bacanlı, İlhan and Aslan (2009) is used for determining personality types perceived by pre-service teachers. Scale of 'Child Rearing Styles' developed by Sümer and Güngör (1999) is used for determining perceived parental attitudes and 'Personal Information Form' is used for determining other demographic variables. SPSS ' Windows 11,5 package is used for the analysis of quantitative data. Descriptive statistics such as t- test, Anova, Manova and regression analysis are used for the research purposes. Descriptive analysis and content analysis are used for the qualitative data. According to the findings; critical thinking attitudes of primary pre-service teachers are above the average. Critical thinking attitudes of primary pre-service teachers do not differ significantly according to gender, class level and parental educational status. Critical thinking attitudes of primary pre-service teachers don't differ significantly according to age except for subscales of 'Clarify for Reason' and 'Evidence-Based Decide'. Critical thinking attitudes of primary pre-service teachers differ significantly within the context of total point obtained from scale according to perceived social economic situation. Besides, total points obtained from critical thinking attitude scale of pre-service teachers differ significantly according to perceived parental attitude. There is a significant, low and positive relationship in general between critical thinking attitudes of pre-service teachers and perceived personality trait. Variables of 'receptive for experience', 'responsible', 'neuroticism', 'receptive / interested parental attitude' and 'academic achievement' have a meaningful effect for predicting critical thinking attitudes. Variables of 'reasonable', 'neuroticism', 'receptive interested parental attitude', 'achievement', 'class' and 'age' predict self-regulation. Although the views of pre-service teachers with regards to critical thinking attitudes differ according to their critical thinking attitudes, they have an agreement on the belief for the requirement of being a part.