Tariş Zeytin ve Zeytinyağı Tarım Satış Kooperatifleri Birliği faaliyetlerinin değerlendirilmesi ve üretici memnuniyetinin belirlenmesi: Aydın ili örneği

Abstract

Aydın ilinde üreticilerin önemli gelir kaynaklarından biri zeytinciliktir. Aydınlı üreticilerin zeytin ve zeytinyağını değerlendirmelerinde, ulusal ve uluslararası zeytincilik piyasasında rekabet etmelerinde en önemli güç ise TARİŞ Zeytin ve Zeytinyağı Tarım Satış Kooperatifleri Birliği'dir. Araştırmada, çalışma alanı olarak Aydın ili merkez ve ilçeleri seçilmiştir. Çünkü il zeytin ağaç varlığı yönünden Türkiye'de ilk, üretimde ise ikinci sırada yer almaktadır. Diğer yandan TARİŞ Zeytin ve Zeytinyağı Birliği'nin Ege bölgesinde altı ilde 33 birim kooperatife sahip olduğu, bu kooperatiflerin 13 adedinin de Aydın'da bulunduğu bilinmektedir. Bu araştırma ile üye üreticilerin TARİŞ'ten memnuniyetleri ve yöre zeytinciliğinin geliştirilmesi için TARİŞ'ten beklentileri ortaya konulmaya çalışılmıştır. Çalışmada, TARİŞ Zeytin ve Zeytinyağı Birliği'ne bağlı, Aydın ilinde bulunan 13 kooperatife üye üreticilerin toplam sayılarının, birim kooperatife üye üretici sayılarına oranlanması ile belirlenen 100 kişi ile anket yapılmıştır. Üreticilerle yapılan anket çalışması araştırmanın birincil verilerini, TARİŞ'in olağan genel kurul raporları, muhasebe kayıtları, yönetici ve çalışanlardan elde edilen veriler ise araştırmanın ikincil verilerini oluşturmuştur. Ayrıca konuyla ilgili olarak yapılan önceki çalışmalar, yayınlanmış kitaplar, raporlar, makaleler vb. kaynaklardan da yararlanılmıştır. TARİŞ'in faaliyet raporlarından elde edilen veriler değerlendirildiğinde, kooperatife ortak olan üretici sayısı arttıkça ürün teslim edilme oranında artış olduğu, ancak ortakların ürettiği zeytinin bir kısmını tüccara vermeleri nedeni ile TARİŞ'e ürün teslim edilme oranında yıllara göre değişim olduğu görülmüştür. Diğer yandan incelemenin yapıldığı son dört sezon ortalaması alındığında, Birliğin üreticilerden zeytinyağı alım miktarının %50 olduğu anlaşılmıştır. TARİŞ Zeytin ve Zeytinyağı Birliği'nin yok yıllarında yemeklik grubu (asitliği düşük) yağları alım miktarı düşer iken, var yıllarında bu oran artmaktadır. Bu farklılık, yok yıllarında üreticilerin zeytin bahçelerine daha az kültürel işlem uygulamaları nedeni ile üretilen yağın miktar ve kalitesinde kayıpların meydana gelmesi ile açıklanabilir. Ayrıca üretici ortakların bir üretim sezonunda yaklaşık olarak ürettikleri zeytinin %80'nini TARİŞ'e yağ için sıktırdıkları, elde edilen zeytinyağının %60'ını TARİŞ'e, %11'ini tüccara sattıkları, %29'nu da ev tüketimlerine ayırdıkları tespit edilmiştir. Genel olarak zeytin üreticilerinin, %65'inin orta yaş grubunda oldukları, eğitimlerinin ise %57 ile ilkokul seviyesinde olduğu tespit edilmiştir. Bu durum, ildeki üreticilerin zeytinciliğin gelişmesi ve yeniliklerin kabul edilmesinde TARİŞ'ten teknik bilgi desteğine fazlasıyla ihtiyaçlarının olduğunu göstermektedir. Ankete katılan ortakların TARİŞ faaliyetlerinden memnuniyetleri 5'li likert ölçeğine göre (1:Hiç, 2:Nadiren (çok az), 3:Ara sıra (bazen), 4:Genellikle, 5:Her zaman) belirlenmeye çalışılmış ve şu bulgular elde edilmiştir Ortakların, TARİŞ'in yönetimden genel anlamda memnun olanlar ortalama 3,893 (Std. Sapma:1,062), TARİŞ'in kültürel işlemler ve ürün işleme konusunda verdiği desteklerden memnun olanlar ortalama 3,488 (Std. Sapma: 3,271), TARİŞ'in pazarlama ve satışla ilgili çalışmalarından memnun olanlar ortalama 4,337 (Std. Sapma 4,351), ortakların TARİŞ'ten beklenti düzeyleri ortalama 3,610 (Std. Sapma:1,393) olarak tespit edilmiştir.

Olive cultivation is one of the most important income sources in Aydın. In the olive oil evaluation done by producers in Aydın, TARİŞ olive and olive oil agricultural sales cooperative union is the most important power in both in national and international olive market. In the survey, the centre of Aydın and central towns were chosen as workplaces because Aydın ranks in the first place in terms of the existence of olive trees and the second place in terms of the production. On the other hand it is very well known that in Ege Region, TARİŞ has 33 unit cooperatives in six cities and 13 of them are in Aydın. In this survey the main aim is to find out the expectations from TARİŞ to improve the regions olive trade and the satisfactions of the members of producers. In the survey, a questionnaire was done among 100 people who were determined according to the ratio of total members of the 13 cooperatives to the members of the unit cooperatives. The questionnaire, done among the producers constituted of the first data, TARİŞs general assembly reports, accounting records data which was obtained from administrators and workers constituted the second data of the survey. Besides, some other resources such as previous researches about the subject, published books, reports, essays etc were referred. When data collected from TARİŞ activity reports assessed, it is observed that as the number of members increase, the amount of product delivery increases as well. However; due to the fact that some business partners give some of their crops to the tradesmen, there has been a variation in the rate of crops delivery to TARİŞ over the years. On the other hand, judging the average of last four seasons to analyze; the amount of Associations olive oil purchasing is found to be 50%. While in off-years, there is a decline in the amount of TARİŞs purchasing olive oil made for cooking; in the on-years, the amount of purchase tends to increase. This difference could be explained to be as a consequence of cultivating less of their fields which might caused losses in the quality and amount of oil in off-years years. Additionally, in an entire production season, business partners have 80% of their olives pressed to TARİŞ and 60% of this obtained olive oil is sold to TARİŞ, 11% is sold to the tradesmen and 29% is put aside for domestic uses by them. In general, Its found that 65% of the olive producers are middle-aged and 57% of them are educated at elementary level. Thus, this suggests that in order to increase the olive oil yield and diffuse the novelties in the region and, there is definitely a great necessity of technical support supplied by TARİŞ. The satisfaction has been intended to be found how among the business partners taking part in TARİŞ via a five-point Likert scale questionnaire (1.Never 2.Rarely 3.Sometimes 4.Usually 5.Always) and findings are as follows. Its discovered that business partners who are satisfied with the management of TARİŞ are on average 3,893, the ones who are pleased with the support on the cultivation and crop processing issues are on average 3,488, the ones glad with the marketing and sales of TARİŞ are on average 4,337, and business partners expectations from TARİŞ is on average 3,610.