Alevi Bektaşi geleneğinde Hubyâr Sultan

Abstract

Alevi Bektaşi geleneğini bir bütün olarak ele almak, söz konusu geleneğin doğru anlaşılması için gereklidir. Bu geleneği oluşturan ana parçalardan biri olan Hubyâr Sultan geleneğini anlamak da Alevi Bektaşi geleneğinin bütünsel olarak anlaşılmasını kolaylaştıracaktır. Hubyâr Sultan geleneği daha geniş bir çerçeve olan Alevi Bektaşi geleneğinin içindedir. Çalışmamız vasıtasıyla yüzyıllardır süregelen ancak üzerinde yeterli derecede akademik araştırma yapılmayan Hubyâr Sultan ve Hubyâr Ocağı ile ilgili kaynak taraması yapılmış, alan araştırması yöntemlerinden yararlanarak alandaki veriler derlenmiş, özellikle sözlü gelenekle günümüze kadar gelen ocağın bilgileri yazılı hâle getirilmiştir. Tarihsel veriler ışığında iki Hubyâr’dan söz edilebilir. I. Hubyâr Sultan’ın 13. yüzyılda yaşadığı düşünmektedir. Sözlü geleneğe göre Horasan’dan geldiği söylenen doksan bin erenden biridir. Dergâhını bugünkü Tokat ili Almus ilçesi Hubyâr köyüne kuran Hubyâr Sultan ile ilgili elimizde kesin bilgiler yoktur. Ancak eldeki ferman ve beratlardan yerleştiği yörenin Hubyâr Sultan’a vakfedildiği bilinmektedir. II. Hubyâr Sultan ise I. Hubyâr Sultan’ın torunlarından olup 16. yüzyılda yaşamış ve Hubyâr Abdal adı ile adlandırılmıştır. Hubyâr Sultan ile Hubyâr Abdal, Hubyâr geleneği içinde tek isimde yaşamıştır. Bu ocağa bağlı talipler Hubyâr talipleri olarak bilinmektedir. Hubyâr Sultan geleneği üzerine yapılmış olan çalışmamızda Hubyâr Ocağı analiz edilmiştir. Analiz esnasında Hubyâr Ocağı’nın ritüelleri, semahı, oruçları, duaları, ziyaret yerlerine dair inanç motifleri ikinci bölüm olan “Hubyâr Ocağı’nda İbadet ve Dinî Hayat” başlığı altında incelenmiştir. Söz konusu ocağın sözlü kültür ürünleri, şiirlerin toplanmasıyla ortaya konmuş ve bu şiirler üçüncü bölümde değerlendirilmiştir. Hubyâr Sultan üzerine yapılan örgütlenmeler ve geleneğin olası geleceği de çalışmamızın son bölümünde analiz edilmiştir.

It is necessary to embrace Alevi Bektashi tradition as a whole in order to understand correctly the tradition in subject. To understand Hubyar Sultan tradition that constitutes the major part of tradition smoothes understanding Alevi Bektashi tradition integrally. Alevi Bektashi tradition, which is a broader subject, involves Hubyar Sultan tradition. With this study a literature review about Hubyar Sultan ve Hubyar Ocagi, which has been argued for many years but little research devoted to it, has been made and data was collected by field study methods and especially information about “ocak” that come until today with oral tradition was put in writing. In the light of historical data, two Hubyar can be mentioned. It is supposed that I. Hubyar Sultan had lived in 13. Century. According to oral tradition, he is one of the 90.000 saints said that they came from Horasan. We don’t have precise information about Hubyar Sultan who had set his dervish convent in Tokat province Almus town Hubyar village of today. But by the help of rescripts and charters, it is known that the region settled had been dedicated to Hubyar Sultan. II. Hubyar Sultan is one of grandchilds of I. Hubyar Sultan and was named as Hubyar Abdal additionally he had lived in 16. Century. Hubyar Sultan and Hubyar Abdal had lived with a single name in Hubyar tradition. The pretenders of this “ocak” are known as Hubyar pretenders. This study, which is about Hubyar Sultan tradition, analyzes Hubyar Ocagi. During the analyses the rituels, whirls, fasts, prays and belief patterns regarding religious visits were discussed in the second part under the title of “Worship and Religious Life in Hubyar Ocagi”. The products of oral cultureof association in subject were presented by collected poems and these poems were evaluated in the third part. In last part of the study, organizations upon Hubyar Sultan and the future of tradition were discussed.