XVIII. yüzyılda Sakız Adası

Abstract

XVIII. yüzyıl Osmanlı idari yapılanması içerisinde Cezâyir-i Bahr-ı Sefîd Eyaleti'ne bağlı bir sancak merkezi konumunda olan Sakız Adası, yüzyılın başında kısa süreli bir Venedik İşgali'ne uğramış; Osmanlı donanmasına eski görkemli günlerini yaşatan Koyun Adaları Deniz Savaşı ile tekrar Osmanlı idaresine girmiştir. İşgal adadaki Latin reayanın casuslukla suçlanmasına ve ibadetgâhlarının yıktırılmasına neden olmuş; sosyal tabanda ise Rum-Latin hizipleşmesini canlandırarak Rum reayanın statüsünü üst seviyeye getirmiştir. Adanın yönetimini, vergi politikalarının ortaya çıkardığı gayri müslim reaya temsilcileri (kocabaşılar ve Demogerondia Meclisi) ile Osmanlı İmparatorluğu görevlileri arasındaki ilişikler belirlemiştir. Adadaki etnik grupları Rumlar, Latinler, Türkler, Yahudiler ve Ermeniler oluşturmaktadır ve yüzyılın ikinci yarısında Rum reayanın yoğun bir biçimde Katolikleştirilmeye çalışıldığı görülmektedir. Adanın en önemli tarımsal ürünü sakızdır. Adanın güneyinde yoğunlaşan 21 sakız üreticisi köy, mastaki köyleri olarak adlandırılmış; üretilen sakızın çoğu başkente gönderilmiştir. Sakız'ın en önemli sanayi ürünlerini ipekli ve pamuklu kumaşlar oluşturmaktadır. Adada kurulan yabancı temsilcilikler Fransa, İngiltere, Nederland, Avusturya, İsveç, Rusya ve İspanya'ya bağlı olan konsolosluklardır. XVIII. yüzyılda Sakız Adası, İzmir-Avrupa ve İstanbul-Kuzey Afrika deniz trafiğinde önemli bir kavşak noktası olarak göze çarpmaktadır. Adanın ithalatı tahıl ürünleri ve tekstil hammaddesi olan ipek ve pamuk olarak sıralanmaktadır. Dağlık bir yapı arz etmesi hasebiyle tahıl ziraatının çok düşük oranda yapıldığı Sakız Adası, XVIII. yüzyılda çoğu kez kıtlık tehlikesi ile baş başa kalmıştır. Adanın tahıl ihtiyacı, Batı Anadolu kıyılarındaki Çandarlı, Ilıca ve Kuşadası başta olmak üzere adaya yakın kıyı kentlerinden karşılanmıştır.

In the constitution of XVIIIth Century Ottoman statecraft, Chios Island, as a center of sanjack in the Province of Cezâyir-i Bahr-ı Sefîd, was invaded by the Venetians in a short period of time at the beginning of the century, and then reoccupied by the Ottomans thanks to the Koyun Adaları Marine War that reminds us of former Ottoman Naval Force. The occupation caused Latin inhabitants of the Island to be accused of being agents, and the destruction of the temples; it also revived the cliquishness between the Greeks and Latins in the social life and this ended with increasing in the statues of the Greeks. The relation between representatives of the non-Muslim groups (Kocabaşılar and Council of Demogerondia), that appeared due to the tax policies, and Ottoman officials determined the administration of the Island. The ethnic groups of the Island were the Greeks, Latins, Turks, Jews and Armenians and, in the second half of the century, the Greek inhabitants of the Island were forced to be Catholic. The main product of the Island has been mastic. 21 mastic-producer villages that were situated in the southern part of the Island, were called as mastaki villages; the most of the mastic products were sent to the capital. The most important industrial products of it have been silk and cotton fabrics. The foreign embassies of the Island belonged to France, the United Kingdom, the Netherlands, Austria, Sweden, Russia and Spain. In the XVIIIth century, Chios Island played an important role as a crossroad in marine route between İzmir-Europe and İstanbul-North Africa. Importation of the Island depended on cereals and, silk and cotton that are textile materials. Chios Island where agriculture is inadequate owing to its mountainous characteristic, faced with famine risks in number of times in XVIIIth century. The cereal needs of the Island were met from the coastal towns such as mostly Çandarlı, Ilıca and Kuşadası.