Aydın Sancağı'nın demografik yapısı (1550 ve 1676 tarihli aşiret ve avârız defterlerine göre)

Abstract

Ülkemizde ve günümüzde önemi gittikçe artan yerel tarih araştırmaları, kent kimliğinin ve kentli olma bilincinin oluşmasında, kentlerin bulunduğu coğrafi konumun, sosyo ekonomik yapının ve kültürel yaşantının algılanması ve sahiplenilmesinde oldukça önemli bir yere sahiptir. Dünümüzü ve yaşadığımız yeri ne kadar iyi tanırsak, bugünle ilişkilendirip algılamamız ve yarını tasarlayabilmemiz o kadar kolay olacaktır. Osmanlı tarih araştırmalarında birçok kaynaktan yararlanabiliriz. Bunlar tarihe ışık tutacak yazılı ve yazısız kaynaklardır. Bu yazılı kaynakların en önemlilerinden biri de bize yerel tarih araştırmalarında ışık tutacak olan tapu tahrir defterleridir. Bugüne kadar, tahrir defterleri Osmanlı sosyo-ekonomik, demografik ve kültürel tarihi açısından, ihtiva ettiği zengin veriler işlenerek ve değerlendirilerek önemli bir arşiv vesikası olarak kullanılmasına rağmen, kaynaklık değeri hep tartışıla gelmiştir. Tartışmanın en can alıcı noktasını, tahrir defterlerindeki bilgilerin birbirini tekrar ettiği, bundan dolayı sağlıklı sonuçlara ulaşılamayacağı yönündeki eleştiriler oluşturur. Bir diğer tabirle bazı araştırmacıların kafasındaki sorulardan birisi, tahrir defterlerinin birbirlerinin kopyası olup olmadığı üzerinde dönmektedir. Tahrir defterlerindeki veriler birbirlerinin kopyası mı değil mi' Bu soru bugüne kadar tahrir defterleri ile yapılan çalışmalarda, araştırmacılar tarafından tartışıla gelmiş önemli bir problemdir. Bu tez çalışmasından hareketle, iki defterin kopyası olmadığı dikkate alınırsa tahrir defterlerindeki verilerin sürekli tekrarlandığı iddiasının ancak belirli durumlarda söz konusu olabileceği iddia edilebilir. Tezin cevap arayacağı bir diğer problemde her iki defterde yer alan veriler arasındaki benzerlik farklılıklardan hareketle bu defterlerin öncelikle bölge tarihi açısından kaynak değerinin ne olduğu, sonra da tahrir defterlerinin Osmanlı tarihi araştırmaları açısından ne kadar kaynaklık edebileceğidir. Kaynaklara ne kadar çok soru sorulursa o kadar cevap alınacağı düşüncesi ile yola çıkıldığında, elimizdeki bu iki kaynağa doğru sorular sorarak, alınabilecek tüm cevaplara ulaşma ve tüm problemleri çözüme kavuşturma ya da çözüme kavuşmadığı takdirde problemi ortaya koyacak tabloyu çizebilme yolunda önemli bir adım atılacaktır. Bu problemlere verilmeye çalışılan cevaplar sonucunda Aydın'a ait 1550 ve 1676 tarihli iki farklı tahrir defteri ki bunlardan ilki Aydın sancağı kazalarındaki konargöçer aşiretler, diğeri de kaza ve köylerindeki reâyâ hakkında metodolojik bir tahlil denemesinin yapılması amaçlanmaktadır.

The historical experiments which its importance increasing in nowadays and in our country that place of the cities geographic location socio economic features of it and to comprehend the cultural life and to get it has an importance role to make up the consciousness of being belongs to the city. the more we know our past and where we live, the more we can link it to today and to make up tomorrow easily. for the experiment of Ottoman his. we can get advantage from many kinds of sources. they are the sources which are orally and written based. one of the most important source of these are the books(tahrir defter's) which are written inside the taxes and who gives them. Although these books ( tahrir defter's) by processing and considering countless data that they containare used as an important archive document to Ottoman socio-economic, demographic and cultural history; their sourcing value has always been an arguement. the most striking point of these arguments are the critics that the informations in the book are repeating themselves and therefore there can not be got true result of these experiment with another saying there is a question on some experimenters mind that is these books are the copies of each other or not are the informations in them copies of each other or not' this question is an importance problem negotiated by the experimenters during the process of the experiments till today. from the movement of this experiment, if we pay attention that just two books has no copies, it can be claimed that these informations are being repeated just in some situations.Does information in the composition copy of each other. This question have been discussed by the researchers until now. Regarding to this thesis, if we consider whether two book(tahrir defter's) are copy each other, we can say that its true partly. The other problem this thesis tries to find out it is answer is that worth of information in the composition regarding to region history. Additionally, we also try to find out how these compositions contributes to investigations about history of Ottoman Empire. We believe that the more question about the compositions we will get more answer. And we will get big step to learn answer of questions by asking true questions. If answer is not clear at least problem will be clear so way of the discussion will be clear. Thesis focus on the two composition about sanjak of Aydın. First one, written in 1550,about konargöçer aşiret lived in villages of sanjak of Aydın. And other, written in 1676, about the reâyâ in the villages in sanjak of Aydın.